Z pasją o pasji

Profesor Sue Black (a właściwie Dama Imperium Brytyjskiego Susan Black) to szkocka antropolog sądowa, aktualnie przewodnicząca Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland. Pracowała przy identyfikacji ofiar wojny w Kosowie i w Iraku, ofiar tsunami w Tajlandii, szkoliła ludzi w rozpoznawaniu ofiar katastrof, jest założycielką i współzałożycielką British Association for Human Identification i British Association for Forensic Anthropology… To bez wątpienia jeden z najbardziej znanych europejskich (a może i światowych) antropologów sądowych i bardzo się cieszę, że w ręce polskich czytelników trafiła książka jej autorstwa.

Na księgarnianych półkach pojawia się coraz więcej pozycji tego typu – pisanych przez antropologów, patologów, psychologów, policjantów… Ogólnie rzecz biorąc: ludzi, którzy na co dzień stykają się ze śmiercią i przestępstwami. Są one często zbyt ogólne, przez co męczą natłokiem teoretycznych informacji, albo przeciwnie: zbyt anegdotyczne, skupiające się tylko na konkretnych przypadkach. Książka „Co mówią zwłoki” jest natomiast całkiem nieźle wyważona. Bo tak, to jest opowieść o antropologii sądowej, o czym informuje nas podtytuł – ale przede wszystkim to opowieść o samej Sue Black. O jej pierwszej sekcji zwłok, pracy u rzeźnika, doświadczeniu śmierci rodziców (bardzo „zwyczajnej”, co jednak wcale nie umniejsza bólu po stracie), ale i trudnych, jeśli nie niemożliwych do oddania w słowach doświadczeniach pracy w badaniu ofiar wojny na Bałkanach. Ten osobisty rys zmniejsza dystans czytelnika do historii snutej przez autorkę. I właśnie on sprawił, że właściwie od pierwszych stron „wsiąkłam” w tę książkę i niemal zaczęłam traktować autorkę jak kogoś bliskiego.

Nie zrozumcie mnie jednak źle: „Co mówią zwłoki” to również bardzo merytoryczna książka. Sue Black jest zafascynowana antropologią i pisze o niej z taką pasją, że owa fascynacja udziela się czytelnikowi. W tym miejscu warto więc za nią powtórzyć, czym zajmuje się antropolog. Patolog bada śmierć, antropolog zaś życie człowieka przed śmiercią; patologia sądowa „zajmuje się przyczyną i sposobem śmierci – końcem ziemskiej wędrówki”, antropologia zaś „skupia się na odtworzeniu przebiegu życia zmarłego, analizie całej podróży”. „Naszym zadaniem jest ponowne połączenie tożsamości danej osoby, wytworzonej w trakcie życia, z cielesnymi, pośmiertnymi pozostałościami” – pisze Black. Trudno przejść obojętnie obok opowieści snutych przez autorkę. Wiecie na przykład, że istnieją różne typy rozczłonkowania ciała? A z włosa człowieka można poznać historię jego życia? Sue Black pisze z taką pasją, że nawet informacje o modyfikacjach szkieletu w zależności od wieku brzmią pod jej piórem ciekawie. Rzecz jasna, nie obyło się bez anegdot, pojawia się tu na przykład pochodzący z 1679 roku przepis na dżem z… krwi.

Jest więc „Co mówią zwłoki” fascynującą opowieścią o antropologii sądowej i o pewnej bardzo sympatycznej antropolożce. Wyróżnia tę książkę coś jeszcze, mianowicie: przyjacielski stosunek do śmierci. Tak, Sue Black podkreśla, że śmierć to „wydarzenie, co do którego możemy być absolutnie pewni, że będzie dotyczyć każdego z nas”. Dlatego nie trzeba się jej bać, a należy próbować ją oswoić. I ta książka może się do tego mocno przyczynić*. 

Zakończę zaś słowami autorki – może nieco pretensjonalnymi, ale bez wątpienia prawdziwymi:

Jako że nie mieliśmy wpływu na własne pojawienie się na świecie, a jak wiadomo, zakończenie życia jest nieuniknione, to być może powinniśmy się raczej skupić na tym, na co mamy wpływ: na oczekiwaniach co do okresu między tymi dwoma punktami. Być może właśnie tym czasem powinniśmy aktywnie zarządzać, poddając go ocenie, dostrzegając to, co ważnie, i celebrując jego wartość, a nie długość.

 

* Przyczynią się do tego także wykłady Sue Black, które można znaleźć na YouTubie. Gorąco polecam wszystkim, którzy chcieliby nie tylko poczytać, lecz także posłuchać o antropologii sądowej. Warto!

Udostępnij