16. Święto Niemego Kina. Sherlock Holmes
Święto Niemego Kina, flagowe wydarzenie Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego odbędzie się w dniach 4 – 7 kwietnia w kinie Iluzjon przy ulicy Narbutta 50A. Głównym bohaterem tegorocznej edycji będzie Sherlock Holmes. Portal Kryminalny objął wydarzenie patronatem.
Dlaczego Sherlock Holmes? W 2009 roku w piwnicy kościoła w Sosnowcu odkryto niewielki, ale bardzo cenny zbiór taśm filmowych z zaginionymi filmami epoki kina niemego. Wśród nich znalazł się „Pies Baskerville’ów” w reżyserii Richarda Oswalda z 1929 roku. Film ten, będący ostatnią niemą ekranizacją opowieści o genialnym detektywie Sherlocku Holmesie, odrestaurowaliśmy w FINA w partnerskim projekcie z San Francisco Silent Film Festival. W naszych zbiorach znajduje się jedyna znana obecnie zachowana kopia 35mm tego filmu. Premierowy pokaz tego sensacyjnego zjawiska otworzy 16. Święto Niemego Kina.
Decyzja o zaprezentowaniu „Psa Baskerville’ów” podczas tegorocznego Święta stała się dla nas punktem wyjścia do zaprogramowania innych interesujących dzieł filmowych z tego okresu, których bohaterami byli Sherlock lub detektywi inspirowani jego postacią. Pokażemy m.in. odnalezionego w 2014 roku „Sherlocka Holmesa” Arthura Bertheleta z 1916 roku, z legendarnym Williamem Gillette’em w roli tytułowej, a także „Znak czterech” Maurice’a Elveya z 1923 roku – dojrzałe osiągnięcie filmu detektywistycznego.
Wprawdzie kino gatunkowe gościło już na Święcie Niemego Kina, jednak ekranizacje prozy Arthura Conan Doyle’a pokażemy po raz pierwszy. Uzupełnimy je o nawiązania gatunkowe, pastisze i apokryfy. Na szczególną uwagę zasługują dwa filmy, w których głównymi bohaterkami są kobiety: „Miss Clever kontra Czarna Ręka” nieznanego reżysera z 1914 roku i stanowiący gatunkowy miszmasz „Filibus” w reżyserii Mario Roncoroniego z 1915 roku – będzie to światowa prapremiera nowej odrestaurowanej wersji.
Serge Bromberg
Drugi ważny blok programowy stanowi autorski wybór filmów dokonany przez Serge’a Bromberga. Ten francuski popularyzator kina niemego, nazywany Indianą Jonesem zaginionych filmów, od wielu dekad przybliża je widzom, zaskakując nowatorskim ujęciem tematu. Bromberg odnajduje filmy, restauruje wielkie znaleziska i przywraca publiczności to, co pozostawało na marginesie zainteresowań archiwów filmowych. Serge Bromberg jako człowiek prawdziwie wszechstronny – założyciel Lobster Films, producent, reżyser (zdobywca Cezara dla najlepszego filmu dokumentalnego za „Inferno – niedokończone piekło”), kurator – da się nam poznać także jako konferansjer, showman i akompaniator.
Chociaż na życzenie Serge’a Bromberga nie zdradzimy pełnego programu aż do dnia pokazu, możemy uchylić rąbka tajemnicy i ogłosić, że znajdą się w nim najcenniejsze filmy z pierwszych lat XX wieku: „Po balu” (1897) i „Podróż na Księżyc” Georges’a Mélièsa z 1902 roku, „Metamorfoza motyla” wytwórni Pathé z 1904 roku, „Halucynacje strażaka” produkcji Folies Bergère z Josephine Baker z 1927 roku. Niektóre z tych filmów, niezwykłej urody, są malowane ręcznie i nigdy nie były pokazywane w Polsce na dużym ekranie w odrestaurowanych wersjach. Ciekawostką będzie pokaz jedynej znanej reklamy społecznej w komediowej tonacji („Those Awful Hats”) zrealizowanej przez Davida Warka Griffitha. Pokażemy także nieco późniejszą „Bitwę stulecia” (1928) Clyde’a Bruckmana o przygodach Flipa i Flapa – będzie to kolejna światowa repremiera odrestaurowanej wersji Lobster Films. Seanse – przeznaczone dla widzów w każdym wieku – mogą stać się niezwykłą podróżą w przeszłość także dla widzów najmłodszych.
100 lat temu w kinie
Podczas tej edycji Święta zainaugurujemy nowy, stały cykl w kinie Iluzjon – „100 lat temu w kinie”. Pragniemy w ciągu całego roku, a nie tylko w trakcie Święta, pokazywać filmy nieme będące kamieniami milowymi w rozwoju światowej kinematografii, reprezentujące ciekawe projekty rekonstrukcyjne bądź filmy przed laty przeoczone, dziś zaskakujące wartościami artystycznymi i nowoczesnością. Do tych ostatnich należy otwierający cykl „Za drzwiami” w reżyserii Irvina Willata z 1919 roku.
Pokazy 16. Święta Niemego Kina uświetnią wprowadzeniami do filmów znakomici goście z całego świata: badacze i kuratorzy, specjaliści, pod których opieką odbywały się prace archiwistyczne i restauratorskie. Obok wspomnianego Serge’a Bromberga będą to m.in.: prof. dr Giovanna Fossati – główna kustosz EYE Filmmuseum w Amsterdamie, prof. Russell Merritt z Uniwersytetu w Berkeley i Rob Byrne – dyrektor San Francisco Silent Film Festival. Wszystkim projekcjom towarzyszyć będzie muzyka wykonywana na żywo przez wybitnych polskich artystów.