Szybki cash, Jens Lapidus

Autor: Robert Ostaszewski
Data publikacji: 10 grudnia 2008

Szybki cash

Autor: Jens Lapidus
Przekład: Mariusz Kalinowski
Wydawnictwo: W.A.B.
Liczba stron: 570

Szybka opowieść, szybki, jakby zdyszany, rytm narracji – mówiąc krótko: Szybki cash szwedzkiego pisarza i prawnika Jensa Lapidusa. Choć to debiut (i pierwsza część Czarnej Trylogii Sztokholmskiej) tego wciąż jeszcze młodego – rocznik 1974 – autora, jest to książka wyjątkowo dobrze obmyślana i napisana. Jak dla mnie, Szybki cash należy do grupy najlepszych zagranicznych powieści kryminalnych, jakie pojawiły się w tym roku w Polsce.

Powieść Lapidusa jest zarazem dosyć podobna do innych produkcji kryminalnych ze Skandynawii, jak i nieco odmienna. Widać w niej, podobne jak u innych Skandynawów, zacięcie społeczne, chęć wpisania w marginesy intrygi kryminalnej opisów rozmaitych warstw i grup społecznych, przybliżenia ich stylu życia i problemów. A odmienność? Skandynawscy autorzy kryminałów – dla przykładu: Karin Fossum, Henning Mankell czy Johan Theorin - lubią umieszczać akcję swoich książek w przestrzeniach prowincjonalnych, w małych społecznościach, gdzie wszyscy doskonale się znają i żyją w podobny, nieco nudnawy sposób. Lapidus zaś osadził akcję powieści w miejskiej metropolii, w Sztokholmie, z jednej strony nawiązując do klasyki kryminalnej, z drugiej – do licznych w literaturze opisów miasta jako molocha, siedliska wszelkiego zła, które niszczy ludzi szukających w nim swojej życiowej szansy (w Szybkim cashu tak dzieje się z JW i jego siostrą, Camillą). I jeszcze jedna różnica – styl. Lapidus pełnym garściami czerpie z języka potocznego, udanie wprowadza elementy rozmaitych slangów i gwar środowiskowych (na ile, oczywiście, można to ocenić po przekładzie, który – jak na moje oko – ma chyba sporo miejsc wątpliwych), różnicuje mowę bohaterów, starając się nadać narracji jak największą dynamikę językową.

Na narrację Szybkiego cashu składają się trzy ciągi fabularne, przedstawiające historie trójki bohaterów, które ze strony na stronę coraz mocniej się splatają, aż do momentu gdy wszyscy trzej w finale powieści staną twarzą w twarz. Jorge jest z pochodzenia Chilijczykiem, wychował się na nie najlepszych przedmieściach Sztokholmu i właściwie od lat młodzieńczych miał kłopoty z prawem. Uwikłał się w handel narkotykami, pracował dla jugosłowiańskiej mafii, a gdy wpadł, został przez bossów mafii poświęcony. Jorge, mistrz ucieczek, brawurowy wymyka się z więzienia, próbuje przetrwać na wolności i jednocześnie planuje zemstę na szefie „Jugoli”, Radovanie. Serb Mrado jest jedną z kluczowych postaci mafii jugosłowiańskiej w Sztokholmie, jednak jego sytuacja mocno się komplikuje, gdy zalicza kilka wpadek i traci zaufanie swojego bossa. Musi wybrać, czy ważniejszy jest dla niego honor, czy też powinien bezwzględnie trzymać się mafijnych zasad. Wreszcie – JW: pochodzący z głębokiej szwedzkiej prowincji, ze zwyczajnej szwedzkiej rodziny. Po tym jak zaginęła jego mieszkająca w Sztokholmie starsza siostra i atmosfera w domu rodzinnym stała się nieznośna, wynosi się do stolicy. Zaczyna studia i wkręca się w środowisko tamtejszej „złotej młodzieży”. Che żyć inaczej niż rodzice, ciekawiej, stylowo, w świecie wielkich pieniędzy i lansu, a do tego potrzebne są pieniądze, coraz więcej pieniędzy. JW zaczyna dilować narkotyki.

Lapidus opisuje rozmaite kręgi miejskiego świata Sztokholmu, od biednych przedmieść zamieszkanych głównie przez emigrantów, po ekskluzywne dzielnice pełne drogich butików, ekskluzywnych lokali i banków. Najwięcej jednak miejsca poświęca przedstawianiu specyfiki stołecznego półświatka, gdzie rządzą brutalnie walczące o wpływy gangi, przemoc jest na porządku dziennym (i nocnym), a szybki cash błyskawicznie przechodzi z ręki do ręki. Tak, Lapidus nie cofa się przed drastycznymi opisami, co nie dziwi, skoro ten światek taki właśnie jest, czyli – by posłużyć się znaną frazą – „odrażający, brudny i zły” (nie przez przypadek cała trylogia nazywa się, jak nazywa). Co ważne jednak, autor nie przesadza z czarną farbą, nie chce sugerować, że wszyscy wplatani w przestępcze machinację są pozbawionymi ludzkich uczuć potworami. Każdy z trzech głównych bohaterów Szybkiego cashu ma co innego na sumieniu: Mrado to bezwzględny zabójca, dla którego zabijanie czy łamanie kości to betka (przeszedł swoje podczas wojny w Jugosławii), Jorge zabija tylko pod wpływem wielkich emocji, JW nawet gdy próbuje zabić swojego największego wroga i tak nie potrafi tego zrobić. Żaden z nich nie jest jednak jednoznacznie zły. Mrado cierpi, bo po rozwodzie nie dość często może widywać się z ukochaną córką; właściwie wszystkie jego ryzykowne ruchy biorą się w dużej części z tego, że za wszelką cenę stara się zapewnić córce bezpieczeństwo i dostatnią przyszłość. Jorge jak może, próbuje chronić rodzinę, przede wszystkim siostrę, z którą jest bardzo mocno związany. JW prowadzi na własną rękę śledztwo, aby wyjaśnić okoliczności zaginięcia siostry; koniec końców zaryzykuje wszystko, aby móc ukarać tych, którzy ją skrzywdzili. W przestępczym półświatku wcale nie dominuje czerń, raczej rozmaite odmiany szarości – zdaje się sugerować Lapidus. Szybki cash może skusić każdego, tym bardziej w społeczeństwie nastawionym na maksymalną konsumpcję, gdzie niczym mantrę powtarza się frazy: „mieć cash”, „zrobić dil”.

W Szybkim cashu jest to wszystko, co w dobrym kryminalne być powinno: wartka akcja, wyraziste postaci bohaterów, spojrzenie na społeczeństwo z ciekawej perspektywy. Czegóż chcieć więcej!? 

 

Udostępnij

Sprawdź, gdzie kupić "Szybki cash" Jens Lapidus

PRZECZYTAJ TAKŻE

NOWOŚĆ

Top Dogg, Jens Lapidus

„Top Dogg” jest mocnym zakończeniem trylogii Jensa Lapidusa – „VIP room” i „Sztokholm delete”, cieszących się w Szwecji dużą popularnością. Premiera już ...

17 lipca 2019

RECENZJA

Sztokholm delete, Jens Lapidus

„Sztokholm delete” to solidny, nowoczesny thriller. Może nie wybitny, ale gwarantujący konkretną porcję mocnej, kryminalnej rozrywki podanej w naprawdę dobry sposób.

19 grudnia 2016

NOWOŚĆ

Sztokholm delete, Jens Lapidus

"Sztokholm delete" to druga powieść Jensa Lapidusa, w której pojawia się duet Emelie-Teddy. Tym razem zostają oni wplątani w sprawę, która odbija się czkawką sporemu ...

15 czerwca 2016

WYWIAD

Wywiad z Jensem Lapidusem

Jens Lapidus, jeden z gości MFK 2016, to między innymi autor trylogii "Sztokholm noir". Już jutro ukaże się jego najnowsza powieść, zatytułowana "Sztokholm delete". A my ...

14 czerwca 2016

RECENZJA

VIP room, Jens Lapidus

„VIP room” to nowa powieść szwedzkiego pisarza, rozpoczynająca kolejny powieściowy cykl. Lapidus nie odszedł jednak daleko od swoich początków – w powieści ponownie ...

26 października 2015

NOWOŚĆ

VIP-room, Jens Lapidus

Do rąk polskich czytelników trafił dziś "VIP-room" - pierwsza powieść nowego cyklu szwedzkiego pisarza Jensa Lapidusa. Jej bohaterem jest Teddy, który po wyjściu z ...

07 października 2015

NOWOŚĆ

Życie deluxe, Jens Lapidus

Jens Lapidus, szwedzki prawnik i pisarz, jest autorem "Czarnej Trylogii Sztokholmskiej". Kilka dni temu nakładem Wydawnictwa Buchmann ukazała się ostatnia jej część: "Życie ...

08 listopada 2013

NOWOŚĆ

Zimna stal, Jens Lapidus

Druga część cyklu Lapidusa

20 listopada 2009

NOWOŚĆ

Szybki cash, Jens Lapidus

w wersji audio

08 grudnia 2008