Zapewne każdy, kto nieco intensywniej zajmuje się pisaniem o literaturze, ma w domu półkę, na którą odkłada książki do przeczytania „na później” – ja też. Często zdarza się, że kładę na nią książkę i zupełnie o tym tytule zapominam, a przypominam sobie dopiero przy okazji większego sprzątania. Tak właśnie stało się z powieścią Artura Górskiego Al Capone w Berlinie wydaną w zeszłym roku, będącą drugą częścią cyklu zapoczątkowanego tomem Al Capone w Warszawie. To kryminały retro, których akcja rozgrywa się głównie w przedwojennej Warszawie, ukazywanej z niezwykłym pietyzm i dbałością o historyczne szczegóły (w Al Capone w Berlinie zamieszczono między innymi masę przedwojennych reklam prasowych). Głównymi bohaterami powieści cyklu jest duet policjantów ze stołecznego „referatu kryminalnego”: poważny i nieco „sztywny” komisarz Mieczysław Wars i lubiąca rozrywki, młoda podkomisarz Ludwika… - nie, wcale nie Sawa, ale blisko – Sawicka.

Rzecz dzieje się jesienią roku 1938 głównie w Warszawie, ale w śledztwie pojawia się też wątek berliński (stąd tytuł). Wars i Sawicka prowadzą śledztwa w dwóch na pozór zupełnie nie wiążących się sprawach. Na przejeździe kolejowym lokomotywa taranuje samochód; jej kierowca cudem wychodzi cało z wypadku, ale okazuje się, że prowadzący kolejny wóz, który stał przed przejazdem, znaleziony zostaje martwy, z ozdobnym sztyletem wbitym w pierś. W centrum stolicy zaś dochodzi do strzelaniny, wyglądającej niczym gangsterskie porachunki. Policjanci przez pewien czas drepczą w miejscu, nie mogąc złapać żadnego tropu. Ekscentryczna Sawicka zdaje się na intuicję i wbrew wszystkim twierdzi, że należy przycisnąć uratowanego kierowcę, bo to on właśnie jest kluczową postacią w obu sprawach. Nie po raz pierwszy okazuje się, że kobieca intuicja bywa niezawodna…

W poprzedzającym powieść słowie od autora Górski rzucił znamienne hasło: „przeszłość ma przyszłość”. W Al Capone w Berlinie równie ważny jak wątek kryminalny jest obraz przedwojennej Warszawy, tworzony przez pisarza z antykwaryczną skrupulatnością, niczym w popularnej swego czasu tzw. prozie małych ojczyzn. Intryga kryminalna rozwija się dosyć ślamazarnie, co – jak podejrzewam – jest celowym zabiegiem Górskiego. Dzięki temu autor mógł wiele miejsca poświęcić na opisy modnych knajp, katalogowanie znanych w okresie międzywojennym piosenkarzy czy aktorów, wyliczanie przedmiotach będących wtedy w codziennym użytku… i tak dalej, i tym podobne. Przy czym Górskiemu udało się jednak zachować proporcje – nie jest wcale tak, że w tej powieści kronikarz przedwojennej stolicy bierze górę na autorem kryminału.

Intryga kryminalna w Al Capone w Berlinie jest całkiem zmyślna i zaskakująca. Mam tylko jedno zastrzeżenie – Górski to kolejny autor kryminałów retro osadzonych w realiach przedwojennej Polski, który wprowadza do powieści wątek handlu kobietami na międzynarodową skalę. Zdaję sobie sprawę, że afera z gangiem handlującym żywym towarem, w którą zamieszani byli nawet rabini, w latach międzywojennych odbiła się szerokim echem, wiem, że to atrakcyjny temat dla kogoś, kto pisze kryminał. Może jednak należałoby nieco głębiej poszperać w historii, poszukując inspiracji.

Warto zwrócić uwagę na głównych bohaterów powieści – postaci dosyć nietypowe, by nie rzec – wymyślne, gdy porówna się je z innymi bohaterami naszych kryminałów retro. Już samo to, że jednym z nich uczynił Górski kobietę-policjantkę jest dosyć wyjątkowe. Poza tym autor odwrócił schematy: w policyjnym duecie to właśnie Sawicka jest bardziej męska, „twarda” od ciapowatego, wycofanego z życia Warsa. Sawicka pali, pije, szlaja się po knajpach i ma skłonność do ryzykownych akcji. Choć Górski zadbał również o urozmaicenie kreacji postaci, niejako „przełamując” wizerunek policjanta, który podczas pobytu w Berlinie, wbrew swoim zasadom, angażuje się w romans z uroczą Niemką.

Krótko: powieść lekka, łatwa i przyjemna, a do tego bez wątpienia zajmująca. Bardzo.

Al Capone w Berlinie, Artur Górski
Wydawnictwo G+J, Warszawa 2008
Stron: 255

Udostępnij