Tajny agent Watykanu, czyli przekrój przez lubelskie podwórko

Officium Secretum to thriller polityczno-teologiczny. Blisko mu do powieści sensacyjnej – autor stworzył spisek mający wpływ na dotychczasową historię Polski oraz świata, blisko mu do kryminału detektywistycznego – dziennikarz i policjant prowadzą swoje prywatne śledztwo. Ale ostatecznie to jednak thriller: po bardzo przekonującej powieści, której główny bohater jest specjalnym wysłannikiem tajnych służb Watykanu, ma się dreszcze.

Książka ma niewiele ponad trzysta stron. Gdyby jednak ktoś pokusił się o jej przekład, zyskałaby przynajmniej sto stron przypisów. Bo jest to thriller, który nie powoduje dreszczy, jeśli nie zna się tła historycznego. A tło - to ostatnie ćwierćwiecze.

Akcja powieści dzieje się w Lublinie i okolicach, ale w czasach współczesnych, nie spotykamy więc komisarza Maciejewskiego. Wroński stworzył nowych bohaterów z krwi i kości, chociaż są oni przy tym alegorycznymi typami: mamy typ dziennikarza kryminalnego, węszącego sensację; typ policjanta, który z SB przepłynął na pozytywnej weryfikacji do nowego systemu; typ studentki, która angażuje się w partyjną młodzieżówkę, żeby zostać kimś i uważa, że cel uświęca środki. Główny bohater – Marek Gliński - to były esbek, który nawrócił się i wstąpił do dominikanów, ale wciąż żyje w poczuciu winy. Po raz kolejny zostaje agentem – tym razem po „słusznej” stronie - w znaczącym dla Kościoła roku 2005. Dominikanin wraca do kraju po dwudziestu latach nieobecności, z misją oraz nadzieją, że nikt nie zacznie grzebać w jego przeszłości. Gliński jest przy tym wierzący – i to chyba pierwszy w historii dreszczowców bohater, który wierzy w Boga i wie, co to oznacza – a jego zaufanie i duchowość nie narzucają się czytelnikowi. Ojciec Gliński – erudyta, posługujący się cytatami z Koranu z równą łatwością, jak wersetami  Biblii, narzekający na sakro-polo i korzystający z Ichthuksa – Linuksa dla chrześcijan – jest mimo swojej przeszłości i misji „klechą odczarowanym”. Przypomina tym bohatera powieści Grzegorczyka. 

Zakamuflowany na KUL jako wykładowca, od razu zostaje rozpoznany: najpierw przez solidarnościowca, na którego doniósł, później przez policjanta, z którym był na kursach dla SB. Typiczność bohaterów, których znamy z codzienności i spodziewamy się po nich konkretnych reakcji,  zostaje złamana w odrobinę przewrotny sposób. Wroński tworzy sytuację, w której tożsamość i tajemnice Glińskiego stają się przedmiotem pożądania jego studentki – Agnieszki Nowak, Tomasz Stawka – dziennikarza „Kuriera Lubelskiego” i policjanta z Puław – Jacka Lesika.

Wydaje się, że wiadomo, kto jest dobry, a kto zły: jednak wyraźna na początku linia podziału zaciera się, żeby zacząć przebiegać gdzie indziej, łamiąc stereotypiczne myślenie. Ten zabieg przedstawienia znanego schematu, przekonania czytelnika, że ma rację, po czym dekonstrukcja schematycznego sposobu myślenia i oceniania polonista po KUL-u wykonuje bez znieczulenia i nie bezboleśnie.  

Wroński potrafi też po mistrzowsku manewrować skojarzeniami, tymi bardziej oczywistymi, jak Ludowo-Patriotyczna Partia „Brona” czy Prawa Rodzina, i tymi mniej – jak wtrącone tu i ówdzie cytaty z narodowych wieszczów czy nadawane watykańskim agentom pseudonimy pochodzące z „Młota na czarownice”. Prowadzi subtelną grę z czytelnikiem, używając do tego drobiazgów – jak na przykład pseudonimu dziennikarki Magdy Boziak, zwanej Bozią. Rzeczywistość, którą kreuje, jest nieco absurdalna, a przy tym - bardzo prawdziwa. Można powiedzieć, że to nie tyle kreacja, ale hiperbolizacja rzeczywistości, wymyślanie logicznych możliwych zakończeń historii, która dzieje się na naszych oczach. Po trosze to sprawa zmysłu obserwacji (a często nawet obserwacji obserwancji), po trosze – dobrej dokumentacji – a obie te umiejętności połączone z umiejętnością zwięzłego i obrazowego opowiadania dają nieodzowną w thrillerze wiarygodność.

Officium Secretum jest też czymś więcej niż thrillerem: jest historią opowiadaną na pozór niechcący, tylko przy okazji sensacyjnego wątku. Poza nim powieść jest portretem zależności lubelskiego środowiska dziennikarskiego, politycznego i kościelnego oraz krytyką pewnych zachowań, idei. A ponieważ akcja zaczyna się w 2007 roku, autor ma duży wybór zdarzeń godnych krytyki, od partyjnej seksafery poczynając, na buncie betanek kończąc. Wszystko w tej książce jest udane: sposób prowadzenia akcji, postać głównego bohatera, język, który ani nie przeszkadza, ani nie powoduje wrażenia przerostu formy nad treścią, reportażowy sposób krytyki otaczającej rzeczywistości. I zaskakująca puenta, zmuszająca do myślenia.

 

Udostępnij