Alienista to pozornie prosta historia grupy ludzi: komisarza nowojorskiej policji i przyszłego prezydenta Stanów Zjednoczonych Theodore’a Roosevelta, dziennikarza „New York Timesa” Johna Moore’a, tytułowego alienisty (czyli psychopatologa) Laszlo Kreizlera i ich pomocników. Próbują oni rozwiązać zagadkę tajemniczych morderstw, których ofiarami padają młodzi, prostytuujący się chłopcy, synowie imigrantów. Choć akcja powieści rozgrywa się u schyłku XIX wieku, metody grupy są jak najbardziej współczesne. Kreizler bowiem działa niczym obecni profilerzy, próbując ustalić, kim jest morderca i – co według niego ważniejsze – jakie są przyczyny, dla których zaczął zabijać. Odpowiedź na pierwsze pytanie poznajemy dość szybko. Więcej trudności sprawia bohaterom ustalenie motywów postępowania szaleńca i jego kolejnych kroków.
Wydawca reklamuje Alienistę jako połączenie powieści historycznej, psychologicznej i thrillera, jednak tej pierwszej jest tu zdecydowanie najwięcej. Carr starannie przygotowuje się do pisania swoich książek – i to widać. Ważniejsze od intrygi kryminalnej jest tu bowiem przedstawienie Nowego Jorku – symbolu Stanów Zjednoczonych – „u progu burzliwych przemian”.

Nowy Jork jest w Alieniście miastem kontrastów. Lower East Side, miejsce akcji sporej części powieści, to dzielnica biedaków, pijaków i prostytutek, „która niewiele wiedziała o prawach ludzkich czy boskich, która budziła radość gości i mieszkańców dopiero wtedy, gdy mogli oglądać jej upadek z oddali, po udanej ucieczce”. Z drugiej strony pojawiają się w Alieniście obrazy z życia wyższych sfer, do których przecież należą główni bohaterowie. Co łączy wszystkie warstwy społeczeństwa? Zło. Bo zło jest wszędzie. Nie tylko w podrzędnych lokalach, oferujących usługi młodocianych prostytutek. Można się na nie natknąć również w domach tak zwanych porządnych obywateli, którzy we własnych czterech ścianach dopuszczają się przemocy wobec dzieci. Jednak w myśl zasady, według której to, o czym się nie mówi, nie istnieje – nikt nie porusza tego problemu. Zburzyłoby to przecież wizerunek „prawdziwej amerykańskiej rodziny”. Z tego samego powodu władze buntują się przeciw jakimkolwiek zmianom. One jednak i tak się dokonują. Symbolem starego systemu jest Byrnes i jego metody szefowania policji – wszechobecne łapówkarstwo i kliki rządzące miastem. Jego oponent to Roosevelt, który jako komisarz policji nie boi się stosowania nowoczesnych metod – antropometrii i daktyloskopii. Ale zmiany dotyczą nie tylko policji – zmienia się także społeczeństwo. Mimo wyraźniej niechęci większości jego przedstawicieli, Sara i tak stara się zostać pierwszą policjantką w mieście, a Kreizler bada dzieci w swoim Instytucie, odłączając je od rodziców.
Autorzy szeroko pojętej literatury kryminalnej rzadko zadają sobie trud tak dokładnego opracowania tła powieści, jak uczynił to Carr. Wysiłek przyniósł efekty, a wciągająca intryga i przekonująca analiza źródeł zachowań mordercy dopełniają reszty – Alienistę czyta się jednym tchem.
Na koniec warto wspomnieć o wysokiej jakości polskiego wydania powieści. Choć język nie jest przesadnie archaizowany, dobrze oddaje atmosferę końca XIX wieku. Wydawca zatrudnił również konsultanta psychologicznego, dzięki czemu możemy mieć pewność, że tłumaczenie jest wolne od błędów merytorycznych.