Kapitan Sowa na tropie, Stanisław Bareja

Serial Kapitan sowa na tropie był pierwszym polskim serialem kryminalnym, który dziś już uważany jest za kultowy. Prowadzony wedle reguł milicyjnego śledztwa, opowiada o przypadkach dwu osobliwych funkcjonariuszy: kapitana Sowy (znana kreacja Wiesława Gołasa) i jego partnera Albina.

Serial reżyserował nie kto inny, jak późniejszy spec od komedii demaskujących paranoje PRL-owskiej rzeczywistości, Stanisław Bareja. Poza precedensem na polu kryminału miał reżyser także okazję być pionierem rodzimego kina sensacyjnego w ogóle: cztery lata przed serialem nakręcił bowiem fabularną sensację Dotknięcie nocy (1961),  według scenariusza Aleksandra Ścibiora-Rylskiego,  gdzie zresztą także grał Wiesław Gołas – i także milicjanta.

Za scenariusz serialu odpowiadał Alojzy Kaczanowski – a za tym pseudonimem kryła się Janina Ipohorska, współzałożycielka „Przekroju”, dziennikarka i aforystka – stąd zapewne wynika lekkość i chwytliwość wielu dialogowych fraz filmu. Choć serial był szyty ewidentnie na miarę propagandowego tendencyjniaka, ma jednak jeszcze polityczną  powściągliwość, sytuującą go jeszcze bliżej opowieści przygodowych. Owszem, widoczne jest stale deprecjonowanie warstw inteligenckich, humanistów czy podróżników – to bardzo często waśnie oni mają kontakt z Zachodem czy resztą świata, z którego to przychodzi do nas kryminalny ferment. Późniejszy 07 zgłoś się będzie już obyczajowo gorzki o wiele bardziej.

Pracuje w SAM-ie na Grodzkiej. Ma opinię roztrzepanej ale uczciwej dziewczyny.

Rzeczywiście, z kolejnych 8 odcinków cyklu bije przede wszystkim sympatia: podłość jest tu tonowana, przestępstwa nie dosłowne. Kapitan Sowa, dzięki naturalnej, ciepłej fotogenii Wiesława Gołasa, prezentuje typ funkcjonariusza, któremu można zaufać od początku do końca. Stonowany, zawsze w eleganckim garniturze, a przy tym kulturalny i błyskotliwy; nosi się po chandlerowsku – w prochowcu i kapeluszu na głowie, i podobnie jak Marlowe – pali nałogowo papierosy. Nie są to jednak Chesterfieldy ani Camele, a tylko – choć u nas była to dość ekskluzywna marka – „Silesie”.

Palenie zresztą jest tu stale eksponowanym motywem, nieraz nawet wprost wykorzystywanym do gry z ikoną gatunku. Sowa i Albin palą nałogowo, a przedpremierowe kolaudacje wydawały się jawnie patrzeć na to przez palce: sączenie twardych alkoholi byłoby zbyt nieprawomyślne; i nie szło nawet o samą szkodliwość zdrowotną, a o zachodnie pochodzenie klasycznych, kryminalnych trunków. Luksus palenia był przy tym jak najbardziej dopuszczalny. Bo swojski, a przy tym używany od robotnika, po inteligenta.

I ów nałóg eksploatuje się nieraz komicznie, a nieraz bardzo przewrotnie - oto w odcinku Trzecia ręka mamy początkowy dialog, kiedy to Albin wchodzi do gabinetu Sowy, zadymionego solidnie, sam przełożony zaś niemiłosiernie się krztusi:

Musimy rzucić te wszystkie papierosy i wyjechać gdzieś na odludzie, bo inaczej nigdy nie przestaniemy palić, serio.

Wyjeżdżają zatem, do pewnego zamku na prowincji, gdzie niemal całkowicie udaje im się rzucić nałóg. Niemal… W przedostatniej historii natomiast, Śpiący nie kłamie, Sowa jest już milicjantem bardziej nobliwym, czego emblematem staje się fajka. W trakcie śledztwa obchodzi się, ów nasz rodzimy Sherlock , nader nieumiejętnie, w finale więc nie wytrzymuje – pustą fajkę chowa do marynarki, do ust zaś wsadza – fajkę inną, z której główki na sztorc wystaje swojski papieros.

Partner kapitana, Albin, grany przez Michała Szewczyka, jest w tym duecie „rasowym gliną”, nie tak subtelnym i lotnym jak przełożony, choć nadal przedstawionym sympatycznie i czasem mającym swe momenty. Jego postać jest osobliwa przez kontrast do eleganckiego Sowy: niski blondynek o nieco gamoniowatej twarzy, ubrany na dodatek w krzyżówkę skórzanej kurtki i swetra polo, co samo w sobie jest groteskowe, choć także deprecjonuje zachodnią ikonę policjanta.

Uczennica:

I wie pan, przerzuciłam się. Małecki nie był na poziomie… Przerzuciłam się na pana.

Sowa:

Na mnie?!

Uczennica:

Pan jest wspaniałym facetem. Na początek… niech mi pan da autograf. Pan tak dużo pali, może być nawet na tym pudełeczku.

Serial ma kilka scen, które już wówczas świadczyły o wyczuciu materii filmowej i reguł dobrej sensacji. O ile bowiem mini-pościg samochodowy z pierwszego odcinka (Gipsowa figurka) – syrenka za wartburgiem! – choć montażowo rzetelny, trąci bardziej humorem niż dreszczem, o tyle ucieczka Poli Raksy, grającej bohaterkę Cichego pokoiku, przez zmierzchający las, gdzie kamera prowadzona jest brawurowo, ma już cechy solidnego thrillera, zaś w legendarnym pojedynku Gołasa z Leonem Niemczykiem (Szantażysta) znać już, jeszcze nie do końca udane, próby zimnego „oddania” przemocy.

Warto odświeżyć ten, skądinąd bardzo udany, jak na owe czasy i warunki, kryminalny klasyk. Choćby dla ciepłego uśmiechu, który dziś wywołuje, czyniąc z PRL-u sielskie, przygodowo-sensacyjne simulacrum, gdzie dobrzy zawsze demaskują złych, piękne kobiety są bardziej trzpiotowate, niż fatalne, a – papieros – nigdy nie wyglądał tak smakowicie…

Godna podziwu jest spostrzegawczość anonimowych podlotków. Przekracza często spostrzegawczość niektórych oficerów policji.

GIPSOWA FIGURKA (1)

Obsada aktorska: Iwona Słoczyńska (aktorka Alicja Nawrocka, żona Nawrockiego), Barbara Wałkówna (inżynier agronom Stankiewiczowa, sąsiadka Nawrockiego), Bogusław Sochnacki (lekarz milicyjny), Jerzy Walczak (reżyser Gajda, przyjaciel Nawrockiego), Stanisław Wyszyński (scenarzysta Nawrocki)

Tajemnica gipsowej figurki oraz brawurowy rajd po brukowanej warszawie!


UPRZEJMY MORDERCA (2)

Obsada aktorska: Kalina Jędrusik (Kazimiera Paluch "Fatima", asystentka Damona), Bohdana Majda (Pudelska), Barbara Połomska (Diana), Krzysztof Chamiec ("Orlando"), Aleksander Fogiel ("Bongo"), Janusz Kłosiński (dyrektor cyrku), Bohdan Łazuka ("Ramon"), Jerzy Przybylski (Majewski), Roman Sykała ("Damon")

Morderstwo w cyrkowej scenerii…


TERMOS (3)


Obsada aktorska: Joanna Jędryka (Jolanta Suchecka, asystentka profesora Mikuckiego), Ludwik Benoit (Ryszard Nalepa), Józef Łodyński (pomocnik Nalepy), Eugeniusz Korczarowski (wspólnik Sucheckiej; w czołówce imię: Zbigniew), Lucjan Wiernek (narzeczony Sucheckiej), Stanisław Bareja (mężczyzna przy skrzynce pocztowej; nie występuje w czołówce), Janusz Gajos ("listonosz", współpracownik Sowy; nie występuje w czołówce)

Pewien naukowiec nieświadomie szmugluje – termos z heroiną.


CICHY POKOIK (4)


Obsada aktorska: Krystyna Feldman (Kwiecińska), Pola Raksa (Zuzanna Gawlik), Włodzimierz Skoczylas (dziennikarz)

Thriller z Wampirem i Polą Raksą!



TRZECIA RĘKA (5)

Obsada aktorska: Elżbieta Czyżewska (Józefina Urszula Czerska z d. Grzesik), Elżbieta Karkoszka (Zosia, przewodniczka po zamku w Magierowie), Stanisław Jaśkiewicz (profesor M. Sandecki, kustosz zamku w Magierowie), Jerzy Turek (laborant Czerski), Marian Wojtczak (dozorca w zamku w Magierowie, ojciec Zosi)

Zamek, w którym straszy oraz przemytnicy sztuki.


SZANTAŻYSTA (6)


Obsada aktorska: Leon Niemczyk (podróżnik Krzysztof Małecki), Aleksandra Krasoń, Renata Maklakiewicz, Halina Taborska (Gamrowa), Halina Billing-Wohl (Weronika Wernerowa z d. Gajewska; w czołówce nazwisko: Wohl-Billing), Anna Narowska (Wisia Kozłowska, wielbicielka Małeckiego)

Pojedynek Leona Niemczyka z Wiesławem Gołasem!


ŚPIĄCY NIE KŁAMIE (7)


Obsada aktorska: Hanna Bedryńska (inkasentka Malczykowa), Zbigniew Józefowicz (doktor Greger), Zygmunt Zintel (Ernest Malczyk), Lena Wilczyńska (urzędniczka, przełożona Malczykowej; nie występuje w czołówce)


Morderstwo emeryta i niebezpieczne zabawy z hipnozą.



NUMER IB 2968 (8)


Obsada aktorska: Krystyna Królikiewicz (kasjerka w Motozbycie), Alicja Zommer-Kubicka (Jadwiga Grabik, sekretarka w Motozbycie), Tadeusz Sabara (Feliks Cebulski), Jerzy Szpunar (dyrektor Motozbytu), Józef Zbiróg (K. Pasternak, właściciel "Kliniki lalek"), Henryk Staszewski (mechanik w Motozbycie; nie występuje w czołówce), Zbigniew Jabłoński (majster rozmawiający z Albinem; nie występuje w napisach)


Napad rabunkowy na kasjerkę Motozbytu…

•    Serial tv 

•    Produkcja: Polska 

•    Rok produkcji: 1965 

•    Premiera: 1965. 12. 25 

•    Gatunek: Film kryminalny 

•    Dane techniczne: Czarno-biały.

Plenery: Łódź.

•    Reżyseria: Stanisław Bareja

•    Scenariusz: Alojzy Kaczanowski (pseud.) 

•    Dialogi: Alojzy Kaczanowski (pseud.) 

•    Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz

 

Udostępnij