Mściwy garbus i inne szaleństwa

Tomasz Białkowski jest autorem takich powieści, jak „Zmarzlina” czy „Teoria ruchów Vorbla”, które przyniosły autorowi nagrody literackie i uznanie czytelników. Nie dziwi więc, że wobec „Drzewa morwowego”, pierwszego kryminału olsztyńskiego pisarza, miałam wysokie oczekiwania. Jak zwykle bywa w takim wypadku – nie spełniły się.

W Olsztynie ktoś w okrutny sposób zabija starszych mężczyzn. Kim jest tajemniczy garbus widziany na miejscu zbrodni i jaki związek mają te zbrodnie z męczeństwem pierwszych chrześcijan – usiłuje wyjaśnić warszawski dziennikarz Paweł Werens, wysłany w swe rodzinne strony w celu napisania reportażu o morderstwach. Bohater niechętnie wraca do Olsztyna, z którym wiążą się bolesne wspomnienia. Ale stopniowo wciąga go sprawa, której korzenie sięgają czasów PRL-u i ówczesnych władz. W rozwiązaniu zagadki dziennikarzowi pomaga stryj, były ksiądz.

Sama fabuła, choć stanowi zbiór ogranych motywów (tajne bractwo lubujące się w seksualnych orgiach, makabryczne morderstwa i bohater o bolesnej przeszłości), jest skonstruowana na tyle dobrze, że wciąga. Nawet mimo niewiarygodności – mściwy garbus jest jednak pewną przesadą (spokojnie, to nie spoiler: sam autor ujawnia mordercę już w pierwszym rozdziale). Mimo wszystko Białkowski umiejętnie łączy poszczególne tropy i sprawnie prowadzi czytelników do rozwiązania. Zaletą jest też sposób opisywania zbrodni – nie ma tu epatowania makabrą, choć olsztyńskie morderstwa zdecydowanie są jej przykładem.

Pozytywną stroną powieści nie są za to postaci. Główny bohater, dziennikarz Paweł Werens, irytuje. Tego próżnego i aroganckiego „wiecznego chłopca” po prostu nie da się polubić. Jedyne, co jest w nim interesujące, to tajemnica z przeszłości – w tej sprawie autor od pierwszych stron podsyca ciekawość czytelników.  Sympatię za to budzi stryj Werensa, były ksiądz, obecnie szczęśliwy małżonek, wygłaszający nieco kontrowersyjne poglądy na temat religii. Pojawia się również w tej powieści kilka kobiet – żona stryja Mariusza, piękna pani weterynarz i równie piękna pani psycholog w ciąży – niestety, są one tylko dodatkami, elementami fabuły, mającymi do powiedzenia mniej więcej tyle, co okoliczne budynki.

Sporo powieści kryminalnych niesie – wbrew obiegowej opinii o tym, że to czysta rozrywka – dużą wiedzę na różne tematy. Nie inaczej jest w przypadku "Drzewa morwowego": dowiadujemy się sporo o apokryfach, chrześcijańskich męczennikach… Po tym jednak można poznać dobry kryminał czy thriller, że takie „naukowe” fragmenty sprawiają wrażenie wplatanych niejako mimochodem, przy okazji. Tutaj niestety przybrały one formę długich, miejscami wręcz nużących wywodów. Mało tego: cała powieść jest napisana niezbyt dobrym językiem. I nawet nie chodzi mi tu o jakieś konkretne błędy – po prostu całość sprawia wrażenie, jakby autor miał ciekawy pomysł, ale tylko na fabułę, nie na sposób jej pokazania. Jeśli więc interesująca historia jest dla Was ważniejsza niż styl, śmiało możecie sięgnąć po "Drzewo morwowe". Jeśli natomiast forma jest dla Was równie istotna jak treść, ostrzegam: możecie poczuć się zawiedzeni.

Ewa Wrona

Drzewo morwowe
Tomasz Białkowski
Wydawnictwo Szara Godzina
2012

Udostępnij