„Ptaszydło” to powieściowy debiut niemieckiego dramaturga Maxa Bentowa. Ameryki nie odkryję, stwierdzając, że debiut to literackie być albo nie być pisarza. Spotkanie z debiutem  może bowiem zakończyć się trojako: zachwycić czytelnika i wzbudzić w nim chęć jak najczęstszych spotkań z twórczością autora; znudzić, zniesmaczyć i zniechęcić; ulokować się gdzieś pomiędzy. I powieść Maxa Bentowa lokuje się właśnie pomiędzy: nie jest ani nadzwyczaj dobra, ani bardzo słaba.

Oto po Berlinie grasuje przerażający seryjny morderca, który przebiera się za ptaka (ma dziób zrobiony z noża, szpony z żyletek i płaszcz z piór), pozbawia swoje ofiary włosów, zawsze długich i blond, gwałci je i morduje, a w ich rozpłatanych brzuchach zostawia martwego ptaka. Jedna z jego zbrodni ma świadka, dziewięcioletnią córkę ofiary, Lene, ta jednak nie potrafi powiedzieć nic o sprawcy. Komisarz Nils Trojan stoi więc przed trudnym zadaniem: musi złapać mordercę, nie mając niemal żadnych wskazówek, zmagając się ponadto z nękającymi go atakami paniki. Sytuacja komplikuje się jeszcze bardziej, kiedy Lene znika.

To, że ptaki mogą być groźne, uświadomił szerszej publice Alfred Hitchcock. Max Bentow wykorzystał ten motyw w klasycznej powieści o policjancie ścigającym seryjnego mordercę. I choć nie wychyla się poza schemat, momentami zaskakuje. Dzieje się tak, gdy czytelnik łapie się w pułapkę przyzwyczajenia – na przykład czytając narrację z perspektywy jednego z bohaterów i niemal automatycznie traktując ją jako narrację z perspektywy mordercy. Bentow wprowadza w treść powieści kilka twistów, a każdy z nich ma odbicie w konstrukcji. „Ptaszydło” składa się bowiem z trzech części, a w każdej Trojan i jego współpracownicy podążają nieco innym tropem.

Interesujący jest także główny bohater. Choć również obudowany wokół doskonale znanego schematu – samotny komisarz po rozwodzie, cierpiący z powodu ataków paniki i depresji – budzi sympatię. Zwłaszcza kiedy obserwujemy jego zmagania ze samym sobą podczas sesji u pięknej pani psycholog. Nie nazwałabym jednak tej powieści „thrillerem psychologicznym”, jak robi to wydawca. Bentow co prawda próbuje wyłuszczyć motywy przestępcy, a także przyczyny kondycji psychicznej Trojana,  większy nacisk kładzie jednak na opisy makabrycznych zbrodni. Słabo w tym kontekście wypadają także inne osoby pojawiające się w powieści: psycholog Jana Michels czy współpracownicy Nilsa Trojana.

Ciekawą mimo niedociągnięć całość psuje niestety kreacja zbrodniarza. Mało wiarygodna, przesadzona, po prostu słaba. Niezbyt wiarygodna jest również postać „przyjaciela” Lene. I dlatego, mimo sprawnie zbudowanej fabuły, ciekawych zwrotów akcji i sympatycznego bohatera, nie jestem w stanie ocenić tej powieści inaczej, niż: przeciętna.

Ewa Wrona

Ptaszydło
Max Bentow
Przekład: Emilia Skowrońska
Wydawnictwo Dolnośląskie
Premiera: 3 lipca 2013

Udostępnij