Okiem bibliotekarza: Pokuta, Olle Lonnaeus
Pokuta
Kto odpokutuje?
Olle Lönnaeus znany jest w Polsce z trzech tytułów: „Pokuta”, „Wielkie serce Mike’a Larssona” oraz „Jedyna prawda”. I właśnie ta pierwsza, debiutancka powieść Lönnaeusa (na co dzień dziennikarza śledczego) jest książką, nad którą warto się dłużej zatrzymać. Lönnaeus przez 20 lat pracował w redakcji „Sydsvenska Dagbladet”, pisząc między innymi o sytuacji politycznej na Bliskim Wschodzie. Zainteresowania społeczno-polityczne Lönnaeusa przywodzą na myśl Henninga Mankella, wspomnianego zresztą w zabawnej formie w „Pokucie”. Imigranci, problemy rasowe i przestępstwa, których korzenie sięgają czasu II wojny światowej, to zakres zainteresowań autora i jednocześnie problematyka powieści. W „Pokucie” mamy wszystkie elementy doskonałego thrillera, ale i znakomitą prozę psychologiczno-obyczajową. Główny bohater, dziennikarz, chwilowo bezrobotny, na poważnym, życiowym zakręcie, wraca do miasteczka swojego dzieciństwa. I nie jest to powrót z powodów sentymentalnych, ponieważ dzieciństwo Konrada nie było ani wesołe, ani beztroskie. Chłopiec od najmłodszych lat musiał zmagać się z niechęcią otoczenia, z odrzuceniem rówieśników, ze swoją „innością” – był synem polskiej imigrantki, ubogiej kobiety, która na szwedzkiej prowincji szukała lepszego, spokojnego życia. Któregoś dnia jednak zniknęła, a jej synek trafił do rodziny zastępczej. Herman Jonsson, miejscowy rzeźnik i jego smutna żona Signe wzięli na wychowanie małego chłopca, choć miejscowa społeczność krzywo patrzyła na imigrantów. Ich decyzja spotkała się również ze zdecydowanym sprzeciwem ich dorastającego syna, Klasa.Po prawie trzydziestu latach Konrad przyjeżdża do miasteczka swojego dzieciństwa, wezwany listem miejscowego adwokata. Wcześniej z gazety „Ystads Allehanda” dowiaduje się o śmierci swoich rodziców adopcyjnych, podwójnym morderstwie, które wstrząsnęło małą społecznością Tomelilla. Zanim wyruszy w drogę, otrzyma jeszcze telefon z policji. Wyprawa w przeszłość będzie bolesna. Przykre wspomnienia z dzieciństwa wywołują senne koszmary, podobnie jak spotkania z miejscową policją. Konrad próbuje się zmierzyć z przeszłością, ale nie jest to łatwe. Wyjechał stąd przed wielu laty i nigdy więcej nie odwiedził tych stron, włóczył się po świecie, aby w końcu osiąść na czas jakiś w Berlinie, Średnio udane związki z kobietami, trudne relacje w pracy i przykre przeżycia podczas wyprawy dziennikarskiej na daleki Wschód stanowią aż nadto wystarczający powód, aby zweryfikować w końcu swoje życie osobiste, ale do tego potrzebne jest dogłębne poznanie przeszłości.
Śledztwo w sprawie okrutnego morderstwa rodziców adopcyjnych Konrada długo nie przynosi rezultatów. Kolejne poważne przestępstwo w tak małej społeczności daje do myślenia nie tylko policji. I nie tylko współczesne sprawy wchodzą w grę. Uliczna demonstracja uświadamia Konradowi, że w miasteczku wciąż żyją ludzie wrogo nastawieni do imigrantów, coraz dogłębniejsze badanie przeszłości doprowadzi bohatera do nieoczekiwanych wniosków, a czytelników do zaskakującego suspensu.
Olle Lönnaeus ukazuje w swojej powieści przykrą prawdę: tylko w bajkach zło zostaje przykładnie ukarane, a zbrodniarz musi odpokutować za swoje złe czyny; w rzeczywistości niestety tak nie jest. Ludzie, którzy mają na sumieniu czyjąś krzywdę, czasem zbrodnię, nieraz latami żyją sobie spokojnie i tylko przypadek sprawia, że dosięga ich sprawiedliwość. Powieść „Pokuta” należy do tego rodzaju książek, które długo pozostają w pamięci czytelnika, wywołują grozę, pobudzają do myślenia. Wraz z głównym bohaterem krążymy po miasteczku, poznając przeszłość i wpływ tej przeszłości na teraźniejszość. I tylko jedno zmienia się bardzo powoli: ludzka mentalność. Na tym polega uniwersalność powieści Olle Lönnaeusa. Bo takich ludzi jak w Tomelilla możemy spotkać pod każdą szerokością geograficzną; w każdym miejscu na Ziemi natkniemy się na przestępców w garniturach, krawatach i na stanowiskach, które budzą zaufanie społeczne.
Pokuta
Olle Lönnaeus
Przekład: Ewa Wojciechowska
Wydawnictwo Rea
Warszawa 2011
