Kamienista ziemia, Bernhard Jaumann
Kamienista ziemia
Namibia i jej wewnętrzne problemy
Czytelnicy kryminałów z pewnością zauważają, że współcześnie gatunek ten odchodzi od klasycznych schematów. Wprawdzie zbrodnia nadal pozostaje ważnym elementem, ale zmienia się na przykład waga zagadki kryminalnej. Istotniejsze bywają portrety psychologiczne morderców, aktualne problemy społeczne opowieść o określonej dziedzinie sztuki, środowisku lub społeczności. Kryminał staje się wówczas przykrywką. „Kamienista ziemia” Bernharda Jaumanna również jest swego rodzaju pretekstem. Autor, Niemiec mieszkający w Namibii, używa kostiumu powieści kryminalnej, by zarysować skomplikowaną rzeczywistość afrykańskiego kraju. Dzięki temu czytelnik, kończąc lekturę, jest bogatszy o wiedzę o kraju, w którym mimo odzyskanej niepodległości żyje się ciężko. W Namibii bieda koegzystuje z zabobonem, a wielokulturowość nie czyni jej barwną ani otwartą na inność – wręcz przeciwnie: wielość nacji zaostrza konflikty i, choć apartheid został zniesiony, podziały nadal występują. A to tylko niektóre wewnętrzne problemy tego afrykańskiego kraju.
Zanim jednak omówię „Kamienistą ziemię”, muszę dodać kilka słów o „Godzinie szakala”, pierwszej części namibijskiego cyklu, która podkreśla problem nierozliczenia się z przeszłością. Akcja tej powieści ogniskuje się wokół faktu historycznego: morderstwa, którego ofiarą padł działacz na rzecz zniesienia apartheidu, Anton Lubowski. Wśród białych mieszkańców nadal żyją i mają się dobrze ludzie, którzy przyczynili się do jego śmierci. To rasiści, którzy potrafili odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Niespodziewanie jednak ktoś zaczyna ich po kolei mordować. Dlaczego o tym wspominam? Otóż „Godzina szakala” zdaje się przedstawiać tylko jedną stronę medalu. Po jej lekturze miałam wrażenie, że jednym z istotniejszych problemów Namibii są biali osadnicy, którzy odebrali ziemie prawowitym mieszkańcom. Natomiast „Kamienista ziemia” uświadomiła mi, że wewnętrzne sprawy Namibii wcale nie są proste i jednoznaczne. W drugiej powieści o Clemencii Garises pojawia się bowiem historia owych osadników, relacjonowana w czasie teraźniejszym oraz przez retrospekcje, wyodrębnione z głównego tekstu za pomocą kursywy. W niepodległej Namibii biali osadnicy, a właściwie ich potomkowie, dla których Namibia jest po prostu domem i ojczyzną, są nękani przez obecną władzę, która szykuje reformę wywłaszczeniową. Ziemie mają zostać rozparcelowane i oddane w obce ręce. Zrozumiałe stają się więc protesty farmerów, którzy bronią ziemi uprawianej przez ich rodziny od dziesięcioleci. Ale to nie koniec problemów. Oszustwa na szczeblu władzy, przekupna policja, niekompetencja… Ich liczba jest przerażająca, ale świadczy też o wnikliwości autora. Czytelnik, który zechce poświęcić czas na lekturę „Godziny szakala” i „Kamienistej ziemi”, wyjdzie z niej z pewnością bogatszy o znajomość realiów namibijskiego kraju.
Pamiętać jednak należy, że „Kamienista ziemia” to również kryminał. Intrygę kryminalną zarysowują następujące wydarzenia: właściciel jednej z farm zostaje zamordowany. Rzekomi sprawcy morderstwa uciekają, a podczas ucieczki jeden z nich zostaje ranny. Znika także syn zamordowanego farmera. Prawdopodobnie został porwany i nikt nie wie, gdzie się znajduje. Nie ma także pewności, że jeszcze żyje. Sprawę ma rozwiązać Clemencia Garises, czarnoskóra policjantka, która fachu uczyła się w Finlandii. Sprawa jednak zaczyna się komplikować, bo w toku śledztwa okazuje się, że w morderstwo farmera może być zamieszany również brat Clemencii. Co zrobi policjantka? Czy zachowa się profesjonalnie? A może ważniejsze staną się dla niej więzy krwi? Warto przeczytać książkę Jaumanna, aby przekonać się, czy znana z bezkompromisowości i dążenia do prawdy Clemencia tym razem również pozostanie niezłomna.
Niezaprzeczalnym walorem powieści Jaumanna jest ich wartość poznawcza. Autor odkrywa przed czytelnikiem afrykański kraj, ukazując jego złożoną historię i problemy. Wprawdzie nie jest to tematyka łatwa i przyjemna, ale niemiecki pisarz serwuje także momenty, które nieco rozładowują napięcie, a nawet bawią – temu służy na przykład wprowadzenie do powieści ciotek Clemencii. Obie panie są barwne i bardzo zaradne. Ale najlepiej zrobicie, jeśli przekonacie się o tym sami.
Ewelina Dyda
Kamienista ziemia
Bernhard Jaumann
Przekład: Alicja Rosenau
Wydawnictwo Czarne
Wołowiec 2014
Zanim jednak omówię „Kamienistą ziemię”, muszę dodać kilka słów o „Godzinie szakala”, pierwszej części namibijskiego cyklu, która podkreśla problem nierozliczenia się z przeszłością. Akcja tej powieści ogniskuje się wokół faktu historycznego: morderstwa, którego ofiarą padł działacz na rzecz zniesienia apartheidu, Anton Lubowski. Wśród białych mieszkańców nadal żyją i mają się dobrze ludzie, którzy przyczynili się do jego śmierci. To rasiści, którzy potrafili odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Niespodziewanie jednak ktoś zaczyna ich po kolei mordować. Dlaczego o tym wspominam? Otóż „Godzina szakala” zdaje się przedstawiać tylko jedną stronę medalu. Po jej lekturze miałam wrażenie, że jednym z istotniejszych problemów Namibii są biali osadnicy, którzy odebrali ziemie prawowitym mieszkańcom. Natomiast „Kamienista ziemia” uświadomiła mi, że wewnętrzne sprawy Namibii wcale nie są proste i jednoznaczne. W drugiej powieści o Clemencii Garises pojawia się bowiem historia owych osadników, relacjonowana w czasie teraźniejszym oraz przez retrospekcje, wyodrębnione z głównego tekstu za pomocą kursywy. W niepodległej Namibii biali osadnicy, a właściwie ich potomkowie, dla których Namibia jest po prostu domem i ojczyzną, są nękani przez obecną władzę, która szykuje reformę wywłaszczeniową. Ziemie mają zostać rozparcelowane i oddane w obce ręce. Zrozumiałe stają się więc protesty farmerów, którzy bronią ziemi uprawianej przez ich rodziny od dziesięcioleci. Ale to nie koniec problemów. Oszustwa na szczeblu władzy, przekupna policja, niekompetencja… Ich liczba jest przerażająca, ale świadczy też o wnikliwości autora. Czytelnik, który zechce poświęcić czas na lekturę „Godziny szakala” i „Kamienistej ziemi”, wyjdzie z niej z pewnością bogatszy o znajomość realiów namibijskiego kraju.
Pamiętać jednak należy, że „Kamienista ziemia” to również kryminał. Intrygę kryminalną zarysowują następujące wydarzenia: właściciel jednej z farm zostaje zamordowany. Rzekomi sprawcy morderstwa uciekają, a podczas ucieczki jeden z nich zostaje ranny. Znika także syn zamordowanego farmera. Prawdopodobnie został porwany i nikt nie wie, gdzie się znajduje. Nie ma także pewności, że jeszcze żyje. Sprawę ma rozwiązać Clemencia Garises, czarnoskóra policjantka, która fachu uczyła się w Finlandii. Sprawa jednak zaczyna się komplikować, bo w toku śledztwa okazuje się, że w morderstwo farmera może być zamieszany również brat Clemencii. Co zrobi policjantka? Czy zachowa się profesjonalnie? A może ważniejsze staną się dla niej więzy krwi? Warto przeczytać książkę Jaumanna, aby przekonać się, czy znana z bezkompromisowości i dążenia do prawdy Clemencia tym razem również pozostanie niezłomna.
Niezaprzeczalnym walorem powieści Jaumanna jest ich wartość poznawcza. Autor odkrywa przed czytelnikiem afrykański kraj, ukazując jego złożoną historię i problemy. Wprawdzie nie jest to tematyka łatwa i przyjemna, ale niemiecki pisarz serwuje także momenty, które nieco rozładowują napięcie, a nawet bawią – temu służy na przykład wprowadzenie do powieści ciotek Clemencii. Obie panie są barwne i bardzo zaradne. Ale najlepiej zrobicie, jeśli przekonacie się o tym sami.
Ewelina Dyda
Kamienista ziemia
Bernhard Jaumann
Przekład: Alicja Rosenau
Wydawnictwo Czarne
Wołowiec 2014
