Berg po raz trzeci

„Dolina popiołów” to trzecia część cyklu thrillerów retro Krzysztofa Beśki, których głównym bohaterem jest Stanisław Berg. Okładkowy opis podpowiada nam, że powieść opisuje sprawę podpaleń dworów w okolicach Łodzi. Dworów, które niegdyś należały do polskiej szlachty, a po upadku powstania styczniowego przeszły w ręce rosyjskich urzędników. Jest rok 1893 – i ktoś podkłada ogień pod kilka takich dworków. W pożarach giną ludzie. By wyjaśnić tę sprawę, z Rosji przyjeżdża do Polski pewien urodliwyj funkcjonariusz.

Ale to oczywiście nie jest jedyny wątek w tej powieści, autor bowiem ponownie stworzył wielowarstwową, misterną konstrukcję fabularną, w której każde, nawet najdrobniejsze wydarzenie jest ważne. Oto więc do Stanisława Berga zgłasza się rosyjski handlarz lampami. Wydaje mu się, że ktoś go śledzi. A może mu się nie wydaje i faktycznie ktoś go prześladuje? Sprawa wydaje się detektywowi prosta i rozwiązuje się właściwie sama. Właśnie: wydaje się. Bo szybko okazuje się, że rozwiązanie było jedynie pozorne, a Berg będzie miał spore kłopoty.

„Dolina popiołów” jest bez wątpienia thrillerem. Autor nie daje czytelnikom chwili na oddech, akcja zmienia się tu jak w kalejdoskopie i trzeba dużo skupienia, by się nie pogubić. Trzeba jednak zwrócić uwagę na fakt, że choć w thrillerach postaci są zwykle nakreślone nieco schematycznie, pobieżnie wręcz – tutaj tak nie jest. Beśka precyzyjnie rysuje swoich bohaterów, nawet tych, którzy pojawiają się zaledwie na chwilę. I wszystkie postaci są tu jakieś – od Stanisława Berga, który jest trochę jak Sherlock Holmes (ale nie z utworów Conan Doyle’a, a z filmów Guya Ritchiego), przez poczciwego detektywa Jewgienija Aleksandrowicza Riepina, błyskotliwego naukowca Izaaka Kona i uroczą feministkę Karolinę Stein, po rosyjskiego urzędnika Sokrata Karpowa czy podejrzanego lekarza Chrystiana Antoniego Zahna. Postaci w tej książce pojawia się mnóstwo i każda z nich zwraca uwagę czytelnika.

Nie znaczy to jednak, że zagadka kryminalna schodzi na dalszy plan. Misterna intryga łączy w sobie elementy historii, polityki i personalnych dramatów, tworząc swoiste puzzle: każdy element ma swoje miejsce i idealnie pasuje do pozostałych. Autor porusza bolesne struny polskiej historii, a jednak nie znajdziemy tu roztkliwiania się nad dolą i niedolą Polaków. Wtręty z czasów powstania styczniowego i walk powstańców z zaborcą dodają powieści uroku, a ponadto są przedstawiane z perspektywy obu stron, co czyni temat nieoczywistym. A sama zagadka kryminalna? Pozostaje zagadką do końca. I choć niektóre rozwiązania fabularne mogą się wydać niewiarygodne, zakończenie zaskakuje, a pomysłowość autora budzi podziw.

Z jednej strony mamy więc precyzję w budowaniu fabuły, z drugiej rozmach w kreśleniu świata. Beśka znów odmalowuje ówczesną obyczajowość, kulturę i codzienność. Czyni to jednak mimochodem, na marginesie akcji, nie przysłaniając wydarzeń opisami. Wędrujemy więc razem z bohaterami po tętniących życiem łódzkich uliczkach, zaglądamy do fabryk, cukierni i knajp, przenosimy się także do okolicznych wsi i dworków – ale wszystko po to, by wyjaśnić dręczące ich tajemnice.

Dbałość o język, dbałość o opisy, dopracowani bohaterowie i wycyzelowana intryga – to składniki świetnego kryminału retro. Wszystkie znajdziemy w „Dolinie popiołów”, nie pozostaje mi więc nic innego, jak zgodzić się z Robertem Ostaszewskim: cykl Krzysztofa Beśki z powieści na powieść jest coraz lepszy.

Ewa Dąbrowska

 

Dolina popiołów
Krzysztof Beśka
Dom Wydawniczy Rebis
Poznań 2015

Recenzje poprzednich powieści cyklu: "Trzeci brzeg Styksu" i "Pozdrowienia z Londynu"

 

 

Udostępnij