Jak zmęczyć czytelnika

Większość z Was ma pewnie w domu półkę z książkami, które z różnych przyczyn zostały odłożone na później. Niektóre czekają na swoją kolej krócej, inne dłużej… Mam i ja taką półkę. I już od zeszłego roku miał na niej swoje miejsce „Profesor” Johna Katzenbacha. Im dłużej czekałam na lekturę, tym większe stawały się moje oczekiwania wobec „wysokiego literackiego thrillera” (jak czytamy na okładce). Ale kiedy w końcu udało mi się znaleźć chwilę dla amerykańskiego pisarza, okazało się, że czekała mnie nie czytelnicza frajda, a rozczarowanie.

Tytułowym bohaterem powieści jest profesor Adrian Thomas, który w swojej karierze akademickiej poświęcał się badaniom nad strachem. Teraz przychodzi mu zmierzyć się z tym uczuciem w rzeczywistym świecie. Dowiaduje się bowiem, że jest nieuleczalnie chory, a choroba, podobna do choroby Alzheimera, odbierze mu ostatnie, co mu pozostało: władzę nad umysłem. Postanawia więc nie czekać do tej chwili i odebrać sobie życie już teraz. Kiedy jednak staje się świadkiem porwania nastolatki, decyduje, że jej odnalezienie stanie się ostatnią misją w jego życiu.

Ale tytułowy profesor jest tylko jednym z głównych bohaterów (zresztą położenie akcentu na tę właśnie postać nie było wcale zamiarem autora; oryginalny tytuł powieści brzmi „What comes next”, czyli „Co zdarzy się później”). Opowieść jest prowadzona z różnych perspektyw: porwanej Jennifer, jej oprawców oraz prowadzącej poszukiwania policjantki. A ponieważ „Profesor” to thriller psychologiczny, sporo miejsca autor poświęca próbom ich psychologicznego uprawdopodobnienia. Dostajemy zatem portret zbuntowanej, nieszczęśliwej nastolatki, której rytm życia wyznaczają ucieczki z domu, gdzie – jak możemy przypuszczać – jest ofiarą molestowania. Niestety, ostatnia ucieczka kończy się nie powrotem do domu, jak poprzednie, a porwaniem. Poznajemy także profesora, którego bliscy odeszli w tragicznych okolicznościach: brat popełnił samobójstwo, syn zginął na wojnie, a żona zmarła po wypadku samochodowym. Teraz Adrian zmaga się z ograniczeniami własnego ciała, a w halucynacjach wywołanych przez chorobę rozmawia ze zmarłymi, czyniąc ich pełnoprawnymi bohaterami powieści. Autor przedstawia nam także prowadzącą śledztwo policjantkę Terri Collins – samotną matkę dwójki dzieci, niegdyś słabą ofiarę oprawcy, obecnie twardą kobietę, która nie pozwoli się zastraszyć. A na koniec: dwójka psychopatów. Para, która idealnie dobrała się ze swoimi chorymi pragnieniami i umiejętnością spełniania chorych pragnień innych ludzi. Każdy bohater został nakreślony przez Katzenbacha z dużym wyczuciem, dzięki czemu wszyscy są wiarygodni. Tyle że wrzucenie ich do jednej powieści sprawia, że „Profesor” przypomina nadmuchany do granic możliwości balonik. Wiarygodność opisywanych wydarzeń zanika z każdą stroną, bo wszystkiego jest po prostu za dużo. Nastolatka z trudną przeszłością, detektyw z trudną przeszłością, policjantka z trudną (a jakże) przeszłością… Trochę za dużo tych trudności, zwłaszcza że teraźniejszość też łatwa nie jest.

Nie jest jednak tak, że „Profesor” jest złą powieścią. Czyta się go całkiem przyjemnie, nie nudzi, czasami ekscytuje. Znajdziemy tu typową dla thrillerów atmosferę strachu, nie braknie napięcia związanego z pytaniem: czy uda się uratować nastolatkę? Narracja jest poprowadzona sprawnie, zmiany perspektywy wprowadzają urozmaicenie, a każdy z bohaterów z osobna to całkiem niezła kreacja. Katzenbach nie bał się również wykorzystać klisz z kryminałów, powieści sensacyjnych i thrillerów. W roli duetu detektyw-pomocnik występują tutaj chory, nękany urojeniami profesor i… pedofil. Znajdziemy tu też pościg i strzelaninę. A do tego tortury ku uciesze gawiedzi (na szczęście autor nie epatuje okrucieństwem, a jego opisy są bardzo powściągliwe). Ponownie: wszystko z osobna fajne, ale połączone w jednej, wcale nie tak dużej książce wywołuje czytelniczy ból głowy. Powieść Johna Katzenbacha jest więc świetnym dowodem na to, że powiedzenie „co za dużo, to niezdrowo” dotyczy także książek.

Ewa Dąbrowska

 

Profesor
John Katzenbach
Przekład: Tomasz Wilusz
Wydawnictwo Amber
Warszawa 2013
Wydanie II

 

Recenzja powieści "Czerwone kapturki. Numer 1, numer 2, numer 3"

Udostępnij