Zwierzchnik, Tom Clancy, Mark Greaney

Fikcja czy rzeczywistość?

Zacznę od tego, że nie przepadam za sensacją. Akcja obfitująca w spektakularne pościgi i przeszywające powietrze tysiącem pocisków strzelaniny nigdy nie należała do moich ulubionych obrazów w literaturze. Podobnie jak poczynania agentów wywiadu, a zwłaszcza wywiadów rosyjskich i amerykańskich. Tego typu książki zawsze działają na mnie nużąco i po przeczytaniu kilku stron zwykle muszę powracać do poprzednich, bo w trakcie ekstremalnych wydarzeń będących udziałem bohaterów moje myśli zwykle uciekają gdzieś indziej. Dlatego do „Zwierzchnika” Toma Clancy’ego i Marka Greaneya początkowo podchodziłam z lekką rezerwą. Tymczasem powieść wciągnęła mnie na tyle, że poważnie zaczęłam się zastanawiać nad przewartościowaniem mojego podejścia do powieści sensacyjnej i poczynań wszelkiego rodzaju agentów.

Kiedy jednak wczytałam się głębiej, zaczęłam się wciągać jeszcze bardziej, bowiem „Zwierzchnik” jest nie tyle powieścią sensacyjną, ile książką z gatunku political fiction. Powieści tego typu w fikcję literacką wkomponowują bieżące wydarzenia polityczne. Celem takiego zabiegu jest komentarz do aktualnej sytuacji politycznej w kraju oraz na świecie. Autorzy, wykorzystując formę opowiadania bądź powieści, w subiektywny sposób opowiadają o konkretnej sytuacji politycznej, wysnuwają wnioski, stawiają hipotezy. Niejednokrotnie literatura political fiction przedstawia alternatywną wersję teraźniejszości i przyszłości, pokazując, co może spotkać ludzkość, jeśli nadal będzie podążać w kierunku wyznaczanym przez aktualne ustroje, dyktatury czy angażowanie zdobyczy naukowo-technologicznych do działań politycznych. Political fiction jest zawsze oceną współczesnego społeczeństwa, czy to przez ukazanie bieżącej sytuacji, czy przez snucie alternatywnych wizji przyszłości. Przykładowymi powieściami z tego gatunku są: „Podróże Guliwera”, „Kandyd”, „Chata wuja Toma”, „Faraon”. Ale political fiction to nie tylko literatura, ale również film –reprezentantami gatunku są: „Metropolis”, „Ucieczka z Nowego Jorku”, „Gattaca – szok przyszłości”.

Chyba nie przesadzę jeśli stwierdzę, że „Zwierzchnik” jest kwintesencją political fiction. Wołodin jest prezydentem Rosji. O niejasnej przeszłości, prawdopodobnie były agent KGB, jest człowiekiem charyzmatycznym i czarującym. Jego urokowi ulega z pewnością dziennikarka telewizji de facto należącej do Wołodina i będącej jego swoistą tubą propagandową. Prezydent także jest zauroczony prezenterką, bo zawsze, gdy zamierza udzielić wywiadu dla telewizji, a robi to wtedy, kiedy mu się podoba, wymaga, aby osobą prowadzącą wywiad była właśnie owa dziennikarka. Kobieta oczywiście zadaje pytania zgodne z intencją prezydenta, takie, które mają przedstawić jego samego i jego politykę w odpowiednim, oczywiście najkorzystniejszym, świetle.  Krytyce podlega Zachód ze Stanami Zjednoczonymi na czele. Powieść „Zwierzchnik” ukazuje państwo i politykę Wołodina w niezwykle hermetyczny sposób. Pokazuje, jak społeczeństwo rosyjskie jest manipulowane i okłamywane. W dużej mierze właśnie dzięki stronniczym mediom. Ale nie tylko. Clancy i Greaney ukazali także mentalną specyfikę rosyjskiego społeczeństwa, która sprzyja kreowaniu się takich przywódców jak Wołodin. Oczywiście jest to pewne uogólnienie, bo w rosyjskim społeczeństwie są także jednostki świadome, które z chęcią pozbyłyby się Wołodina z najwyższego szczebla władzy, ale takie osoby są zazwyczaj przez Kreml skutecznie eliminowane.

Brzmi znajomo? Oczywiście, bo Clancy i Greaney posłużyli się polityczną sytuacją Rosji i jej światowym wydźwiękiem. „Zwierzchnik” jest ostatnią powieścią Toma Clancy’ego, a ja mam to szczęście, że przeczytałam ją jako pierwszą, więc przede mną jeszcze inne powieści tego autora, po które, zachęcona „Zwierzchnikiem”, z pewnością sięgnę.

Ewelina Dyda

Zwierzchnik
Tom Clancy, Mark Greaney
Przekład: Jan Dzierzgowski, Wojciech Górnaś, Antoni Górny, Krzysztof Heymer
Fabryka Sensacji
Warszawa 2014


Recenzja powieści Clancy'ego "Poszukiwany żywy lub martwy" 

Udostępnij