Ocalić Alice

T.R. Richmond jest brytyjskim dziennikarzem, który „Prawdą o dziewczynie” zadebiutował jako pisarz. Trudno powiedzieć, jaki gatunek reprezentuje jego powieść: z kryminałem łączy ją śmierć i próba odpowiedzi na pytanie „kto zabił”, z thrillerem – napięcie towarzyszące lekturze i mroczna atmosfera. Jednak tym, co wyróżnia tę książkę, jest jej nietypowa forma.

„Prawda o dziewczynie” to opowieść o Alice. Konkretnie: o tym, co doprowadziło do jej śmierci. Zwyczajna dwudziestopięciolatka, nieróżniąca się od wielu swoich rówieśniczek – początkująca dziennikarka, w związku, lubiąca wyjścia z przyjaciółmi i wciąż poszukująca swojego miejsca w świecie – pewnego dnia po jednej z imprez topi się w rzece. Nieszczęśliwy wypadek, zabójstwo, a może samobójstwo…? Prawdę postanawia odsłonić Jeremy Cooke, profesor, który swego czasu uczył Alice. Zbiera więc wszystkie dostępne mu informacje o dziewczynie, by opublikować książkę. By ocalić Alice przed zapomnieniem.

Jak wspomniałam, wyróżnia tę powieść jej nietypowa forma. To po trosze kolaż, po trosze układanka, z której czytelnik musi złożyć obraz tytułowej bohaterki. Fragmentami tej układanki są listy, cytaty ze stron internetowych, dyskusji na forach, facebookowych profili, artykuły prasowe, tweety, SMS-y… To wszystko składa się na portret dziewczyny. Pamiętacie przebój grupy Smokie, w którym w refrenie powracały słowa: „Who the f*** is Alice?”. Te słowa mogłyby być mottem książki T.R. Tichmonda. Powieść jest bowiem próbą odpowiedzi na pytanie, kim jest Alice i dlaczego dane jej było przeżyć jedynie dwadzieścia pięć lat.

Ponieważ powieść jest kolażem z cytatów, nie znajdziemy tu linearnej fabuły, a wydarzenia nie są przedstawiane chronologicznie. Przeskoki w czasie, przenoszące czytelnika na przemian od chwil po śmierci Alice do jej bliższej bądź dalszej przeszłości, wymuszają nieustanną uwagę. Podobnie zresztą postaci, które się w książce wypowiadają – to nie tylko istotni dla fabuły profesor Cooke, matka Alice czy jej chłopak, a także, rzecz jasna, sama Alice. To również bohaterowie „jednoaktowi” – ludzie, którzy nie znali zmarłej dziewczyny, ale komentują jej śmierć w prasie czy w Internecie, oraz osoby, które nie odnoszą się do sprawy Alice, ale są w jakiś sposób związane z innymi postaciami (jak choćby żona przyjaciela profesora Cooke’a). Każdy z nich ma w „Prawdzie o dziewczynie” swoje kilka słów. To czytelnik musi ocenić, czy są one istotne dla sprawy śmierci Alice.

Okładkowe porównanie do „Zaginionej dziewczyny” nie jest trafione (o porównaniu do „Dziewczyny z pociągu” się nie wypowiem, bo nie znam tej powieści). „Prawda o dziewczynie” nie dorównuje powieści Gillian Flynn ani napięciem, ani stopniem skomplikowania intrygi; jedyny wspólny punkt to tytułowa dziewczyna. Stwierdzenie, że to „elektryzujący thriller” też mija się z prawdą – jeśli już, to jest to thriller intrygujący. Głównie dzięki zabawie z formą, jaką serwuje nam autor. Powieść Richmonda można uznać za współczesną wariację na temat powieści w listach, tak popularnych w XVIII i XIX wieku. Łączy ją z nimi nie tylko konwencja – dla autora stanowiąca jedynie punktem wyjścia – ale i sposób potraktowania bohaterów. Tak jak autorzy powieści w listach, brytyjski pisarz kładzie nacisk na stronę psychologiczną postaci. Alice jawi się nam jako kobieta pełna sprzeczności, chwilami irytująca, w innych momentach budząca sympatię. I choć tytuł próbuje przekonać nas, że z książki dowiemy się prawdy o dziewczynie (a przynajmniej ja go tak odbieram), wcale jej tu nie znajdziemy. Nie dowiemy się, jaka tak naprawdę była Alice. Ale czy można poznać całą prawdę o innym człowieku…?

Ewa Dąbrowska

Prawda o dziewczynie
T.R. Richmond
Przekład: Joanna Dziubińska
Wydawnictwo Otwarte
Kraków 2016

Udostępnij