„W kryminałach zawsze chodzi o prawdę”

Anthony Horowitz – zarówno jako pisarz, jak i scenarzysta – ma bardzo dużo do czynienia z klasyką kryminału. Jest między innymi autorem telewizyjnej adaptacji powieści Agathy Christie, napisał też „Dom Jedwabny” i „Moriarty’ego”, w których przywrócił świat wykreowany przez Arthura Conan Doyle’a (ponoć przy pełnej aprobacie jego spadkobierców). Ten wpływ najlepszych wzorców gatunku jest w „Morderstwach w Somerset” doskonale widoczny.

Najnowsza książka Horowitza to powieść w powieści. Razem z Susan Ryeland, redaktorką w londyńskim wydawnictwie, czytamy najnowszą powieść Alana Conwaya, autora bardzo poczytnych kryminałów, których bohaterem jest prywatny detektyw Atticus Pünd. „Morderstwa w Somerset” Conwaya mają zamykać cały cykl o detektywie, Susan więc chętnie zabiera się za lekturę. Opowieść o morderstwie na spokojnej wsi w latach pięćdziesiątych okazuje się jednak czymś więcej niż tylko zwykłą książką…

I na tym poprzestanę, podobnie zresztą jak wydawca powieści Horowitza. Ta lakoniczność okładkowego opisu jest warta pochwały – nie zepsuto czytelnikom niespodzianki ukrytej na kartach powieści (a to wcale nie tak jest oczywiste, jak mogłoby się wydawać; nie dalej jak kilka tygodni temu zżymałam się na opis innej książki, gdzie na okładce ujawniono wydarzenie, do którego dochodzi mniej więcej na dwusetnej stronie).

Są „Morderstwa w Somerset” swego rodzaju zabawą z czytelnikiem. W środku kryje się klasyczna powieść kryminalna w duchu Agathy Christie. Czytając powieść Alana Conwaya, ma się wrażenie, że Horowitz świetnie się bawił, próbując odtworzyć (nieprzypadkowo używam tego słowa) styl królowej kryminału. Lubuje się więc w szczegółach, portretując angielską prowincję lat pięćdziesiątych, a każdy, nawet najdrobniejszy element fabuły ma tu znaczenie. Według mnie wtórność tej części książki (która jednak wcale nie pozbawia czytelnika przyjemności czytania) to celowy zabieg i dostrzegam jego głębszy sens – czytelnik może mieć sporo frajdy, próbując odnaleźć powiązania z innymi przykładami literatury gatunkowej.

Ale to oczywiście nie wszystko. Jest w powieści Horowitza jeszcze jedna zagadka, a tym razem w rolę detektywa musi wcielić się właśnie Susan. Są też „Morderstwa w Somerset” portretem rynku wydawniczego, nierzadko gorzkim („o martwych pisarzach zapomina się błyskawicznie. Nawet ci żyjący z trudem walczą o miejsce na półkach czytelników – nazbyt wiele jest nowych książek, a za mało półek”). Można tę książkę czytać też jako… podręcznik pisania kryminałów. Tak wiele jest w niej informacji na temat tego, czym kryminał jest (lub czym być powinien).

Przy czym żeby być uczciwym, trzeba zauważyć, że Horowitz niekoniecznie stosuje się do własnych wskazówek. I choć wtórność pewnych elementów – na przykład wspomnianej już, ukrytej wewnątrz powieści Conwaya – można uważać za celową, samo zakończenie niestety rozczarowuje. Autor zbudował tak misterną konstrukcję, że spodziewałam się czegoś bardziej wyrafinowanego. Tymczasem owszem, finałowe zaskoczenie jest – ale „klasyczne”, bardzo mocno osadzone w gatunku, można rzec: wtórne.

Zakończenie nie jest jednak w stanie zepsuć wrażenia, jakie zrobiła na mnie ta powieść. To nie jest kolejny thriller psychologiczny czy mroczny kryminał, które ostatnio zalewają nasz rynek; to swego rodzaju zabawa z odbiorcą. Martwi mnie, że tak inne od wszystkich książki przechodzą właściwie niezauważone. Dlatego apeluję: sięgnijcie po „Morderstwa w Somerset”, jeśli tylko będziecie mieć okazję! No chyba że jesteście fanami wyłącznie szybkiego tempa akcji i niespodziewanych zwrotów, a wszystko inne was nudzi – tego akurat u Horowitza nie znajdziecie.

Udostępnij