I ty zostaniesz behawiorystą

Czasami myślę sobie, że w kryminale wszystko już było i nic mnie nie zaskoczy. Nie znaczy to oczywiście, że żadne zakończenie nie będzie już nigdy niespodzianką – ale liczba motywów, postaci i rozwiązań fabularnych jest ograniczona i często zbyt łatwo domyślić się, którą ścieżką pójdzie autor. I wtedy Bartosz Szczygielski nową powieścią udowadnia, że wciąż da się w tym gatunku pokazać coś świeżego. Powiedział kiedyś zresztą, że nie jest fanem pisania wciąż tych samych książek – i to widać.

Bohaterką „Asymetrii” jest Alicja Mort. Wyróżnia ją nie tylko niezwykłe nazwisko – Alicja ma cenną umiejętność czytania z ludzi. Drgnienie mięśni, ułożenie rąk, kierunek spojrzenia (czyli tak zwane mikroekspresje) są dla niej wskazówkami, które pokazują, czy ktoś kłamie, czy mówi prawdę. Kiedyś wykorzystywała tę umiejętność jako policjantka, dziś tropi niewiernych mężów. Ale wciąż pamięta swoją pierwszą sprawę. Pamięta, jak rozmawiała z kobietą podejrzaną o zamordowanie córki. Pamięta, jakie uczucia jej wtedy towarzyszyły. A teraz będzie musiała wrócić do tych wspomnień i się z nimi zmierzyć.

Na poziomie fabuły „Asymetria” to rzecz dla tych, którzy lubią nietypowe historie. Bo z każdym kolejnym rozdziałem robi się tutaj coraz bardziej zagmatwanie. Nie na tyle, żebyśmy zgubili wątek, ale wciąż zastanawiamy się, dokąd zaprowadzi nas ta historia. I cóż mogę powiedzieć: prowadzi nas w miejsce, którego nijak nie bylibyśmy w stanie przewidzieć, nawet mając takie umiejętności wnioskowania jak główna bohaterka. Przy czym nie jest to zarzut, bo autor tu i ówdzie podrzuca drobne wskazówki i subtelnie to i owo podpowiada. Tyle że zauważamy to dopiero wówczas, gdy już znamy rozwiązanie tej zagadki.

Z kolei na poziomie tła społecznego czy obyczajowego „Asymetria” niekoniecznie spodoba się wszystkim. Wszystko dlatego, że Bartosz Szczygielski bardzo mocno osadza tę opowieść – i nie tylko tę, bo jest to cecha łącząca wszystkie jego książki – w codzienności i popkulturze. Tak, zdecydowana większość czytelników z miejsca zrozumie, jak wygląda mieszkanie niczym z katalogu IKEA i co oznacza „szajs z AliExpress”, ale już nie każdy doceni mnogość popkulturowych odwołań. Myślę nawet, że niektórych czytelników gęsto pojawiające się nawiązania muzyczne czy filmowe i wtrącane mimochodem porównania mogą zmęczyć, a co za tym idzie – utrudnić im nawiązanie relacji z bohaterami powieści. Ale ja akurat należę do tej grupy, która uśmiecha się, czytając o Terminalu czy Alien Ant Farm. Ba, ja wręcz wypatruję tych skojarzeń! Zwłaszcza że moje podręczniki z podstawówki odegrały w tej powieści bardzo ważną rolę.

Lubię też coś, do czego Bartosz Szczygielski w swojej twórczości konsekwentnie wraca: zabawy językiem, objawiającej się na przykład przejściami między rozdziałami w stylu:

Jej but ugrzązł w błocie. / Brązowa maź rozlała się po całym blacie.

Pieprzony Pitagoras. / Zły kąt.

Jedna z wielu. / Niepowtarzalna.

Mogłabym tak wymieniać i wymieniać. Doceniam kreatywność autora w tej kwestii.

Tak, byli już w powieściach, serialach i filmach tacy bohaterowie jak Alicja Mort. Nazywa się ich zwykle behawiorystami, a łączy ich to, że potrafią czytać z ludzi. Alicja jest jednak na tyle wyjątkowa, że bardzo mnie cieszy fakt, że „Asymetria” jest zapowiadana jako początek cyklu, nie samodzielna powieść. Postać stworzona przez Bartosza Szczygielskiego zdecydowanie ma potencjał na bycie kimś, kto na dłużej przyciągnie do siebie czytelników. Tym bardziej że jej historia zaczęła się w tak niezwykły sposób.

Udostępnij