Światło rozumu kontra mrok duszy

Każdy miłośnik książek pamięta moment, w którym po raz pierwszy zachłysnął się jakąś literacką opowieścią. A potem nie było już odwrotu, bo literatura rozkochała go w sobie całkowicie. W moim przypadku były to „Opowieści niesamowite” Edgara Allana Poego. Przeczytane dawno temu, budzące zarówno niepokój z powodu fabuły, jak i zachwyt ze względu na styl. Dlatego kiedy na rynku wydawniczym pojawiła się biografia tego amerykańskiego pisarza, od razu wiedziałam, że muszę ją przeczytać. Tym bardziej że polscy wydawcy nie rozpieszczali nas wcześniej jego spisanym życiorysem. Choć z drugiej strony w rodzimym przekładzie wydanych zostało mnóstwo utworów autora, w pięknej oprawie, między innymi zdobionych ilustracjami czy malowanymi brzegami.

Można rzec, że Poe to już nie tylko literatura. Autor przeszedł do szeroko pojętej kultury – utwory są przenoszone na ekran w postaci filmów czy seriali, a podobizna jego twarzy oraz symbolu – kruka – zdobi T-shirty, torby czy nawet skarpetki. 

„Edgar Allan Poe. Ciemna strona księżyca” autorstwa Johna Trescha to blisko pięćset stron faktów o nie do końca udanym życiu przedstawiciela czarnego romantyzmu. Śledzimy jego losy od dziecka, kiedy to jako sierota został przygarnięty przez rodzinę Allanów (stąd jego podwójne nazwisko), poprzez czas nauki, pobytu w Europie, wstąpienia do wojska, małżeństwa, pisania utworów, aż po nieszczęśliwy koniec żywota. Pewne informacje były mi już wcześniej znane, ponieważ autor towarzyszy mi blisko trzy dekady. Wszyscy wiemy, że Poe to literatura grozy, to niesamowite opowieści, oparte na tym, co najbardziej przeraża, co budzi w nas lęk (na przykład pochowanie człowieka żywcem). Wiemy też, że Poe to poezja. Piękna, również z nutą niepokoju. Wreszcie Poe to prekursor powieści detektywistycznej. Jego bohater C. Auguste Dupin pojawił się przed innym bardzo znanym detektywem, Sherlockiem Holmesem, choć z jakichś powodów pozostał w jego cieniu. Ale chyba nie każdemu wiadomo, że Edgar to także człowiek nauki. Tresch w swojej książce w dużej mierze skupia się na ukazaniu go z tej właśnie strony. Świat rozwoju i wynalazków znaczył dla pisarza wiele. W jego życiu światło, kojarzone z myślą naukową, przecinało się z mrokiem, jaki nosił w sobie. Biografia ukazuje także ducha ówczesnej epoki. Możemy obserwować, jak wtedy wyglądało życie społeczne czy obyczajowe – w moim odczuciu tym opisom poświęcono nawet zbyt wiele miejsca, a nadmiar takich dodatkowych informacji nieco mnie rozpraszał. 

Jest coś niepokojącego nie tylko w twórczości Edgara, ale w całym jego życiu. Ten nienamacalny, ale odczuwalny niepokój i mrok bijący z  opowieści sygnowanych nazwiskiem Poego ostatecznie przełożył się na jego egzystencję oraz jej nieszczęsny finał. Pisarz zmarł w niejasnych okolicznościach. Tajemniczość buduje także fakt, że przez wiele lat w rocznicę jego urodzin ktoś pozostawiał na jego grobie kwiaty oraz butelkę koniaku. 

Cieszę się, że na polskim rynku wydawniczym pojawiła się książka Johna Trescha. Brakowało mi tak obszernej i szczegółowej biografii Edgara Allana Poego. Wyłania się z niej pisarz, jakiego znaliśmy, ale odnajdziemy tu też mniej znane, a równie ciekawe fakty.

Poe opisywał swoje miejsce i swój czas przez pryzmat nowego poczucia pewności i odwiecznych lęków. Opisując doświadczenia nie tylko swoje, donosił o radościach i lękach związanych z życiem jako takim. Wysyłał sygnały do czytelników, którzy mieli je odkryć na długo po tym, jak odszedł, skupiając przenikliwe światło rozumu i pogłębiając mrok. 

Udostępnij