Ofiary?

Po wpisaniu w wyszukiwarkę słowa „ksiądz” na pierwszych miejscach pojawiają się artykuły na temat duchownych krzywdzących dzieci. Zdecydowałam się na lekturę książki Moniki Całkiewicz i Małgorzaty Błaszczuk „Ofiary w sutannach”, żeby poznać drugi biegun – historie, w których to właśnie księża są ofiarami. Wcale nie dlatego, że życzę im źle – po prostu z ciekawości, by poznać nieco inną narrację.

Na powyższy reportaż składa się pięć rozdziałów, a każdy stanowi odrębną historię. Wszystkie podzielono na trzy części – krótkie przedstawienie historii, rozmowy z osobami zaangażowanymi w śledztwo lub znającymi poruszaną tematykę i komentarz prawny (jedna z autorek jest specjalistką w zakresie prawa karnego). Najciekawszą część stanowiły wywiady. Nie ograniczały się one bowiem do rozmów z policjantami czy innymi osobami prowadzącymi śledztwo. Wśród rozmówców znaleźli się też na przykład Wojciech Rzehak, współscenarzysta filmu „Kler”, psycholodzy czy Tomasz Sekielski, współtwórca filmów dokumentalnych „Tylko nie mów nikomu” i „Zabawa w chowanego”. 

Książka podkreśla (może nie wprost, ale da się to wyczytać między wierszami) tabu, jakie dotyczy osób duchownych. To, że według wiernych księdzu nie wypada tańczyć na weselu czy napić się alkoholu to jedno – ale to, że o księdzu nawet mówić nie wypada, to inna kwestia. Autorki natrafiały na mur milczenia dotyczący postaci, których historie opisywały w reportażu, i w ogóle na temat zbrodni księży czy wobec księży. O ile jestem w stanie jakoś sobie wytłumaczyć, że  ktoś może nie chcieć dyskutować o czymś, czego ksiądz się dopuścił, to dlaczego milczymy na temat przestępstw, które duchownych spotkały? Dlaczego możemy publicznie roztrząsać winy przeciętnego człowieka, a ta grupa jest chroniona? Człowiek powinien by osądzany jako człowiek, nie przez pryzmat swojego stanowiska. I wtedy, gdy jest sprawcą, i gdy jest ofiarą. Tymczasem autorki piszą o tym, jak wiele akt jest utajnionych i nie ma do nich dostępu. 

W polskim społeczeństwie funkcjonuje aprioryczne założenie, że sutanna jest symbolem cnót jej właściciela.

Mój świat runął. Nigdy nikogo nie uderzyłem. I nagle – księdza! W umyśle dwunastolatka i w czasach PRL-u, gdzie Kościół był prawdą i dobrem, uderzyć księdza to prawie jak zamachnąć się na Boga.

Kiedy kler zaczął powszechnie funkcjonować, ludzie zobaczyli w księżach innych ludzi, a nie istoty nadprzyrodzone o niemalże mitologicznych możliwościach.

Powyższe cytaty udowadniają, w jaki sposób postrzegani są księża: właśnie jako niemal nadprzyrodzone istoty, nietykalne i postawione poza jakąkolwiek skalą. 

 „Ofiary w sutannach” to reportaż z potencjałem – niestety niewykorzystanym. Jak wspomniałam na początku, liczyłam na nowe, nieco inne historie. Tymczasem większość przedstawionych tu spraw powieliła to, co od wielu lat mówi się o księżach. Chcę w tym miejscu podkreślić, że to tematy ważne i ich nagłaśnianie jest konieczne – jednak ten reportaż miał być czymś innym, świeżym. Nie udało się. Powstało to samo, co zawsze, tylko w nieco odmienionym opakowaniu. Na pewno nie było to „wstrząsające i niezwykle wnikliwe reporterskie śledztwo”, jak głosi opis z okładki. Książka „Ofiary w sutannach” nie wnosi niczego nowego do dyskursu dotyczącego księży. Miała mówić o duchownych będących ofiarami przestępstw, a wychodząc od nich, skupia się na ich przewinieniach. Zaczynając od „ksiądz-ofiara”, udowadnia, że tak naprawdę istnieje tylko „ksiądz-oprawca”, bo to on sam swoimi karygodnymi czynami sprowadził na siebie coś złego. 

Udostępnij