Las pełen tajemnic

Każda powieść Bartosza Szczygielskiego niesie jakieś zaskoczenie dla czytelnika. W najnowszej, zatytułowanej „Po zmroku”, autor bawi się konwencją powieści grozy – i wychodzi mu to naprawdę nieźle. 

Główną bohaterką jest tutaj Kasandra Lit, ale nie od niej zaczyna się ta opowieść. Najpierw bowiem Szczygielski serwuje nam scenkę prosto z horroru (lub thrillera – jej tajemnicze zakończenie pozwala na dwojaką interpretację). Oto pewien mężczyzna na samotnym wypadzie w leśnej głuszy. Przyjechał tu, żeby się „zresetować”, oderwać od codzienności. Tyle że zapada noc, telefon się rozładowuje, a bez niego Michał nie potrafi znaleźć drogi powrotnej do swojego namiotu. Wtedy w mroku dostrzega ślady krwi na drzewach. Resztę pozostawiam Waszej wyobraźni.

Po tym otwarciu – które od razu zapowiada, w jakiej stylistyce będziemy się poruszać – poznajemy Kasandrę. To dziennikarka, która większość swojej pracy dla serwisu internetowego wykonuje z domu. Lubi to robić, bo od ataku, którego niegdyś stała się ofiarą, świat zewnętrzny napawa ją lękiem. Ale kiedy dostaje zlecenie napisania artykułu o pensjonacie, w którym wkrótce ma się odbyć impreza firmowa, Kasandra niechętnie wyrusza razem z fotoreporterką do ośrodka znajdującego się w samym sercu Puszczy Piskiej. Uroczysko, bo tak nazywa się to miejsce, ma niewiele wspólnego z sielankowymi obrazkami z ulotek; atmosferą bliżej mu do hotelu z Lśnienia Stephena Kinga. Co prawda w wannie nie czeka na Kasandrę martwa kobieta, ale dziennikarka czuje, że otacza ją coś złego. Zwłaszcza kiedy poznaje historię tutejszych, dziś już nieistniejących wsi, a towarzysząca jej fotoreporterka znika… 

A gdzieś pomiędzy historię Kasandry autor wplata opowieść o wakacjach 1992, kiedy to nad tutejsze jezioro przyjeżdża na wakacje pewna rodzina. Beztroska atmosfera stopniowo przeradza się w koszmar. Te dwie mroczne historie – współczesna i sprzed trzydziestu lat – początkowo wydaje się łączyć tylko jedno: las. Szybko jednak odnajdujemy w nich coraz więcej wspólnych punktów i coraz więcej nitek zaczyna się ze sobą splatać.

Zacznę od końca, bo to właśnie finał pozostawił mnie z największym niedosytem. I przeczuwałam, że tak będzie, zanim jeszcze poznałam rozwiązanie fabuły. Kiedy blisko zakończenia wciąż pojawiały się nowe wątki i postaci, a ja miałam wrażenie, że nie dotarliśmy nawet do połowy tej historii, stało się dla mnie jasne, że autor będzie musiał pójść na skróty. Pomysł był świetny, tyle że nie został do końca uporządkowany. Zostało tu trochę zbyt wiele luźnych elementów, a czytelnik musi samodzielnie wypełnić puste miejsca. I chociaż zwykle to lubię, w „Po zmroku” tych niedopowiedzeń jest trochę za dużo.  

Na szczęście jest w tej książce mnóstwo elementów, które to rekompensują. Przede wszystkim: atmosfera. Kiedy już wejdziemy w tę opowieść – czyli kiedy razem z Kasandrą Lit wejdziemy w głąb lasu – niepokój oblepia nas niczym w sennym koszmarze i trudno z tej historii tak po prostu wyjść. Czujemy zagrożenie, ale długo nikt go nie nazywa, co tylko wzmaga lęk. Szczygielski pełnymi garściami czerpie z literatury grozy, wykorzystuje jej sprawdzone elementy – i robi to świadomie i z dużym wyczuciem. Zresztą wcześniejsze nawiązanie do Kinga nie jest przypadkowe – autor w pewnym momencie puszcza oko do czytelnika, z typowym dla siebie dystansem pisząc: „Gdyby Stephen King siedział z nimi przy stole, to już robiłby notatki”. Świetnie też w tę opowieść zostają wplecione elementy historii regionu i lokalnych wierzeń.

Na podkreślenie zasługują także postaci, szczególnie kobiece. Szczygielski jest świetny w tworzeniu kobiet straumatyzowanych, zranionych, walczących z własnymi lękami, co niejednokrotnie udowodnił w swoich poprzednich powieściach. I Kasandra Lit jest taką właśnie postacią. Ale moją uwagę zwróciła również inna kobieta w tej historii – ta, która mówi o swoim dziecku wprost jako o największym błędzie życiowym (i w tym kontekście jeszcze trudniej uwierzyć w rozwiązanie fabularne, na które zdecydował się autor). Lubię takie łamanie tabu.

W swojej najnowszej powieści Bartosz Szczygielski zabiera nas do mrocznej Puszczy Piskiej i rozmywa granice między rzeczywistością a wyobrażeniem, każąc mierzyć się z lękiem, który może mieć różne źródła. „Po zmroku” hipnotyzuje niepokojącą atmosferą i chociaż finał wzbudził we mnie mieszane uczucia, świetnie skonstruowana bohaterka i wciągająca narracja zostaną w mojej głowie jeszcze długo po przewróceniu ostatniej strony. A to moim zdaniem jedna z najlepszych rekomendacji dla literatury kryminalnej, która zbyt często wpada w gatunkowe koleiny, przez co nie potrafimy odróżnić od siebie konkretnych tytułów. W tym przypadku nam to nie grozi.

Udostępnij