Kryminał na smutno

Robert Małecki „Skazą” rozpoczął nowy powieściowy cykl. I zrobił to w doskonałym stylu! 

Chełmża. Kilkunastotysięczne miasteczko, do którego z Torunia przenosi się komisarz Bernard Gross. Nie ukrywa, że liczy na spokojny los małomiasteczkowego policjanta – jego życie i bez problemów w pracy jest wystarczająco skomplikowane. Niestety, spokój trwa tylko do chwili, kiedy nad miejskim jeziorem zostają znalezione zwłoki dwóch osób: nastolatka i bezdomnego mężczyzny. Nie wiadomo, czy cokolwiek ich łączy. Właściwie bardzo niewiele wiadomo – Gross prowadzi więc śledztwo trochę po omacku. Ale jedno jest pewne: ze sprawą tych dwóch śmierci na pewno łączy się tajemnicze zaginięcie, do którego doszło przed dziesięciu laty.

„Skaza” to opowieść o dramacie, który zatruwa umysły, ale też o zbrodni, błędach i odkupieniu – czytamy na okładce. Zgoda. Jednak dla mnie „Skaza” to przede wszystkim opowieść o smutku i beznadziei, które powoli, dzień po dniu, minuta po minucie wypełniają człowieka i odbierają mu chęć do życia. A także o ludziach, którzy próbują z tą beznadzieją walczyć na różne sposoby. Jednym się udaje, innym nie. I to właśnie dlatego czytałam tę książkę bardzo, bardzo długo. Nie dlatego, że jest słaba czy nudna, bo wcale nie jest, wprost przeciwnie. To po prostu tak przygnębiająca opowieść, że trudno mi było znieść ją w dużych dawkach. I nawet chwile, w których pojawiał się promyk nadziei na lepsze jutro bohaterów, nie były w stanie przełamać tej ponurej atmosfery.

Warto w tym miejscu podkreślić, że uważam to za atut: lubię powieści z mrocznym klimatem, a tego z pewnością „Skazie” nie brakuje. Wojciech Chmielarz stwierdził zresztą, że powieść Roberta Małeckiego opisuje piekło polskiej prowincji. Otóż to. Jej bohaterami są ludzie uwiązani w schematach, w rolach, które im nie odpowiadają, których już nie chcą grać – ale z lenistwa, wygodnictwa bądź braku odwagi nie chcą bądź nie potrafią ich porzucić. To także opowieść o przeszłości, która (wybaczcie banał) dogania człowieka, choćby nie wiadomo jak mocno się od niej odcinał. Trzeba zresztą, skoro już padło nazwisko Wojciecha Chmielarza, wspomnieć, ze „Skaza” nieco przypomina jego książki. Podobnie jak one jest bowiem dopracowana w szczegółach i podobnie jak one przedstawia ludzi w odcieniach szarości. A i sam Bernard Gross ma w sobie coś z Jakuba Mortki. To policjant z problemami (dużego kalibru, chciałoby się napisać) i trudną przeszłością. Tak, tak, ileż razy to już było? Małecki jednak doskonale broni się przed zarzutami o powtarzalność. Przede wszystkim wspomnianym już dopracowaniem – zarówno misternie uplecionej fabuły, jak i boleśnie prawdziwych postaci. Ma to oczywiście wpływ na dynamikę powieści – kilkustronicowe opisy zmagań Grossa z jego hobby (przez całą powieść bohater dopracowuje model motocykla) czy rozważań na temat życia osobistego (nieudanego – to grube niedopowiedzenie) na pewno nie przyspieszają tempa akcji. Pozwalają za to czytelnikowi zbliżyć się do przedstawianego świata i postaci, zatopić się w nim, pozwolić się ogarnąć smutkowi ziejącemu ze stron książki. Krótko mówiąc: dać się pochłonąć atmosferze.

„Skaza” to bardzo wyrazista powieść i kolejna mocna pozycja wśród polskich kryminałów. Poprzednie powieści Roberta Małeckiego, czyli trylogia o Marku Benerze, były dobre – ale „Skaza” jest lepsza; sprawia wrażenie głębiej przemyślanej i bardziej dopracowanej. Mam więc nadzieję, że autor nie każe nam długo czekać na kolejną opowieść o losach Bernarda Grossa.

Udostępnij