Sielanka versus zbrodnia

Czasami nowości rozczarowują lub są po prostu tak przeciętne i podobne jedna do drugiej, że po tygodniu już nie pamiętam ani tytułu, ani autora i wszystkie zlewają mi się w jedną schematyczną opowieść. Wtedy lubię wrzucić sobie na ruszt jakiegoś klasyka, który na nowo przywraca mi wiarę w to, że gatunek kryminalny jest najwspanialszym gatunkiem literackim na świecie. Dowodem na to w takich chwilach zwątpienia jest zawsze coś z twórczości Agathy Christie.

„Trzynaście zagadek” to, moim zdaniem, obok „Dwunastu prac Herkulesa” i trochę mniej typowego zbioru w jej dorobku, czyli „Tajemniczego pana Quina”, najlepszy zestaw opowiadań Królowej Kryminału. Już sam pomysł, który spaja wszystkie opowieści, jest doskonały. Oto przyjaciele panny Marple postanawiają założyć Klub Wtorkowych Spotkań. Zebrani mają opowiedzieć o zbrodni, której byli świadkiem i której wyjaśnienie znają. Historię muszą urwać w pewnym momencie, a reszta ma zgadywać, kto dokonał przestępstwa. Z czystej uprzejmości do udziału w zabawie zapraszają też pannę Marple. Ku zaskoczeniu wszystkich (ale nie czytelnika) to właśnie ona za każdym razem dobrze typuje zbrodniarza i doskonale wyjaśnia, jak dokonał czynu i dlaczego.

Opowiadanie kryminalne nie jest formą łatwą. Na małej przestrzeni trzeba zawrzeć wszystko to, na co zwykle ma się komfort kilkuset stron, gdzie można czytelnika mamić do woli i mylić mu tropy przed oczami, i co rusz podrzucać nowych podejrzanych. W opowiadaniu natomiast na kilkunastu, góra kilkudziesięciu stronach  trzeba zmieścić sprytną intrygę, kilku podejrzanych, którym należy dać motyw, dorzucić jakiś twist, logiczne wyjaśnienie zdarzeń i to, jak detektyw wpadł na trop. Agacie Christie udaje się to doskonale. Każda zagadka jest bardzo trudna, a równocześnie staje się logiczna i oczywista, gdy panna Marple zabiera się za wyjaśnianie.

Opowiadania te posiadają specyficzny klimat, który z łatwością pozwala zagłębiać się w te historie. Po pierwsze jest to sielankowy nastrój wtorkowych spotkań, podczas których eleganckie towarzystwo złożone z dam i dżentelmenów zabawia się w swoim wolnym czasie zagadkami, popijając herbatę i przegryzając ciasteczka. Z drugiej strony w każdej opowiadanej historii pojawia się zło w różnych formach. Te zbrodnie nie pozwalają zapomnieć towarzystwu, że świat składa się nie tylko z przyjemnych chwil przy podwieczorku, że tuż obok ludzie wyrzynają się bezlitośnie z różnych powodów. To właśnie panna Marple zwraca uwagę swoich przyjaciół na demony drzemiące w ludziach. Odkrywa zbrodniarzy, stosując analogie do wydarzeń z miasteczka, w którym mieszkają zebrani. Nobliwa starsza dama utrzymuje, że natura ludzka jest wszędzie taka sama i nie ma o człowieku zbyt wysokiego mniemania.

Do moich ulubionych opowiadań ze zbioru należy „Krew na ulicy” o melancholijnie sennym, onirycznym i złowrogim klimacie, który zakrad ł się do uroczego nadmorskiego kurortu. Na uwagę zasługuje też zdecydowanie „Zbrodnia i ryby” jako bardzo przewrotna zagadka. Zresztą, najlepiej czytać wszystkie po prostu po kolei, aby nie stracić elementów spajających opowiadania.

Oczywiście sporo tu naiwności, mało realizmu. Można się przyczepić do wielu rzeczy, chociażby do tego, jak to możliwe, że każda z zebranych osób spotkała na swej drodze mordercę i uczestniczyła w tragicznych wydarzeniach. Ale takie czepianie się nie ma sensu. Bo te opowiadania to po prostu inteligentna zabawa, matematyczne niemalże zagadki, przy których można zagonić szare komórki do pracy – i tak właśnie należy je traktować. To lektura bardzo poprawiająca humor!

Udostępnij