Dawno, dawno temu…

Są osoby, które nie przepadają za kilkoma perspektywami czasowymi w powieściach. Ja je natomiast uwielbiam – najbardziej takie, które wydają się absolutnie ze sobą niezwiązane; im bardziej od siebie odległe (nie tylko pod kątem czasowym), tym lepiej. Na większą liczbę szczegółów trzeba wtedy zwracać uwagę, bardziej się koncentrować i próbować odnaleźć wspólny mianownik. Jak poszło Izabeli Janiszewskiej połączenie historii Julii Haner i Heleny Czai?

Ale od początku! Główną bohaterkę teraźniejszej perspektywy, Julię, poznajemy w najgorszym dla niej momencie. Po rocznicowej kolacji z mężem zostają napadnięci w ciemnym, warszawskim zaułku. Niestety, tylko kobiecie udaje się wyjść z tej potyczki. Załamana śmiercią mężczyzny, przeprowadza się z Beniem, ich sześcioletnim synem, do domu rodzinnego swojego męża do Grodziska. Próbuje na nowo poukładać ich codzienność, a zmiana otoczenia wydaje się dobrą decyzją. No właśnie, wydaje się… Z chłopcem zaczynają bowiem dziać się niepokojące rzeczy. Uparcie twierdzi, że ma nowego przyjaciela i musi spełniać jego prośby. Niestety, to, co na skutek tej „przyjaźni” Benio robi i mówi, przeraża jego matkę i osoby z najbliższego otoczenia. Bezradność Julii jest wręcz namacalna. Zdezorientowana i drżąca o bezpieczeństwo kobieta próbuje ustalić, co dzieje się z jej synem.

Powtórzę raz jeszcze: ten wątek idealnie oddaje bezradność rodzica wobec dziecka. Kiedy obserwuję swoich znajomych, widzę, ile cierpliwości i wytrwałości potrzeba, by przekonać do czegoś małego człowieka czy uspokoić go, kiedy się zdenerwuje. Dołóżcie do tego tajemniczego przyjaciela, który nagle zaczyna waszym dzieckiem „sterować”, i spróbujcie dojść z nim do porozumienia. Zadanie, które stoi przed Julią, jest niełatwe – a to, że rzeczy, które zaczynają się dziać, są naprawdę niebezpieczne, wcale nie pomaga.

Drugą opowieścią przedstawioną w tej książce jest historia Heleny Czai i jej ojca Jakuba, rozgrywająca się ponad dwadzieścia lat wcześniej. Młoda dziewczyna zostaje skrzywdzona, zapada się w sobie i traci kontakt z rzeczywistością.

Dawno, dawno temu żyła sobie dziewczynka… – rozpoczął opowieść, jak zwykli robić, gdy to, o czym musieli porozmawiać, było zbyt trudne, by wyrazić to wprost.

Ojciec Heli, rozczarowany postawą policji, postanawia wymierzyć sprawiedliwość na własną rękę. Niestety nie zdaje sobie sprawy, że wciągając w to inne osoby, przesądza o ich i własnym losie. Pierwszej pchniętej kostki domina nie da się już zatrzymać. Raz podjętej decyzji nie da się cofnąć i uniknąć jej następstw. Jakub popada w coraz większe tarapaty, a córka oddala się od niego z każdym dniem, zamknięta w skorupie bólu i rozpaczy. Mężczyzna nie potrafi do niej dotrzeć, ma wrażenie, że zwraca się do ściany. Emocje Jakuba i Heleny również są wręcz namacalne. Strach, przerażenie, bezsilność i paraliżująca niemoc – oto, z czym oboje muszą walczyć.

Można znać się na tylu rzeczach, a czuć się zupełnie zagubionym, gdy świat spada ci na głowę, pomyślał.

„W szponach” to powieść straszna i smutna. Izabela Janiszewska wyciągnęła ze swoich bohaterów wszystko, co najgorsze. Nie jest to zarzut, bo tacy właśnie jesteśmy – agresywni, małostkowi, mściwi. Jasne, nie wszyscy, jednak wystarczy się rozejrzeć, by dostrzec, ile zła dzieje się wokół nas, jak łatwo przychodzi niektórym bezpodstawne i bezcelowe krzywdzenie drugiego człowieka. Codziennie dostarczamy argumentów przeciwko sobie samym. Przerażającą postacią w tej historii był między innymi Szajba, Wiktor Szajbiński – młody chłopak siejący postrach wśród swoich sąsiadów. Jego przypadek pokazuje zło czynione na zasadzie „bo mogę” – nie podoba mu się czyjeś spojrzenie, więc w ruch idą pięści. I takiego zła jest w powieści Janiszewskiej – podobnie jak w codziennym życiu – wiele. Jest ono tym bardziej przerażające, że nie da się go przewidzieć, zależy wyłącznie od czyjegoś kaprysu.

 

„W szponach” to opowieść o dwóch rodzajach zła – tym zewnętrznym w postaci niebezpieczeństwa, które może nadejść nie wiadomo skąd, i tym, które nosimy w sobie, rozwijającym się w domowym zaciszu. To brak poczucia bezpieczeństwa, bezradność w byciu rodzicem, próba połączenia rzeczywistości zastanej z tą, którą chcielibyśmy stworzyć. Dziecko jest niczym odbezpieczony granat, a dziecko, któremu świat zawalił się na głowę, to Mount Everest rodzicielstwa. Zarówno Julia, jak i Jakub stanęli przed podobnym wyzwaniem: przywrócić swoim dzieciom poczucie bezpieczeństwa, radość i spokój. Mogłabym użyć wielu słów, próbując opisać o czym, jest ta powieść, ale myślę, że każdy czytelnik znajdzie w niej co innego. To, co i jak czujemy, jest naszą soczewką. Bardzo polecam wam powieść Izabeli Janiszewskiej – te historie złapią was mocno i puszczą dopiero po epilogu. Ale już nie będziecie tacy sami, jak przed lekturą.

Udostępnij