„Emerytowany nie znaczy bezużyteczny”

Każdy z nas udaje kogoś innego, niż jest; niektórym wychodzi to lepiej, innym gorzej.

Szpiegom wychodzi to doskonale. Być może właśnie dlatego Tess Gerritsen, autorka kilkudziesięciu powieści tłumaczonych na ponad dwadzieścia języków, wybrała ich na bohaterów swojego nowego cyklu, zatytułowanego „Klub Martini”. „Wybrzeże szpiegów”, pierwsza jego część, wykorzystuje elementy, których spodziewamy się po powieści z bohaterami wykonującymi ten zawód: ludzi o umysłach geniuszy i wartką akcję z wielkimi pieniędzmi w tle. Niemniej Gerritsen jest doświadczoną pisarką i potrafi nadać osobisty rys zgranemu schematowi. Dlatego właśnie w głównych rolach obsadza szpiegów – ale na emeryturze.

Maggie Bird szesnaście lat wcześniej odeszła z CIA. Po latach tułaczki osiadła wreszcie w małym miasteczku Purity w stanie Maine, gdzie niewiele się dzieje. Latem to urocza nadmorska wioska odwiedzana przez tłumy turystów, zimą mieszkańcy „tyją, piją za dużo i działają sobie na nerwy”. To tutaj już wcześniej sprowadziło się kilkoro przyjaciół Maggie z agencji: Ben, Declan i Ingrid; teraz regularnie się spotykają, by razem coś zjeść i porozmawiać. Była agentka obecnie zajmuje się hodowlą kur i odnalazła w tym zajęciu spokój, którego tak długo szukała. Kiedy jednak na jej podjeździe zostaje odnalezione ciało, Maggie wie, że ma to związek z jej szpiegowską przeszłością i będzie musiała zmierzyć się z trudnymi wspomnieniami.

Gdybym miała powiedzieć, po którą odsłonę szeroko rozumianego kryminału sięgam najmniej chętnie, stwierdziłabym chyba: po powieść szpiegowską. Lubię zatrzymać się nad życiem bohatera, posłuchać jego myśli, a nie tylko śledzić strzelaniny, karkołomne ucieczki przed wrogami i zmyślne plany przejęcia informacji, wartościowych przedmiotów czy co tam jeszcze robią szpiedzy. Na szczęście Tess Gerritsen udało się to połączyć i umiejętnie przeplata akcję z chwilami oddechu. Znajdziemy zatem w „Wybrzeżu szpiegów” pościgi, walki z bronią w ręku i śmiertelnie niebezpiecznych ludzi, wybrzmiewa też z kart tej powieści smutna prawda, że wojna to doskonała okazja do zarobku i zawsze znajdzie się ktoś, kto to wykorzysta. Ale obsadzając w głównych rolach szpiegów na emeryturze, autorka dała sobie przestrzeń na przemyślenia właściwe starszym ludziom, szczególnie takim, którzy nie mogą narzekać na to, że wiedli nudne życie.

Akcja rozkręca się powoli. Dzięki klasycznej narracji przeplatającej teraźniejsze wydarzenia (początkowo bardzo spokojne, co świetnie oddaje monotonię życia Maggie na farmie, tak przez nią lubianą) z opowieścią o barwnej przeszłości bohaterki dowiadujemy się coraz więcej, a im więcej wiemy, tym bardziej chcemy poznać całą historię. Pojawiają się tu również rozdziały prowadzone z perspektywy innych postaci: Diany, agentki CIA, którą z Maggie łączy pewna misja z przeszłości, i Jo, policjantki z Purity, która próbuje zrozumieć, co dzieje się w jej dotychczas spokojnym miasteczku. Tak, to kobiety grają w „Wybrzeżu szpiegów” pierwszoplanowe role. I wszystkie są do siebie podobne. Nie fizycznie, bo różni je choćby wiek (Jo ledwo przekroczyła trzydziestkę), ale autorka daje im ten sam rys charakterologiczny: wszystkie są silnymi kobietami, może czasami samotnymi, ale doskonale radzącymi sobie solo i pogodzonymi z własną sytuacją. Najwięcej miejsca dostaje oczywiście Maggie Bird i jest w tej postaci coś przejmującego. Sześćdziesięcioletnia była agentka CIA ma mądrość wynikającą ze świadomości straty i wydaje się, że odnalazła w sobie dojrzały spokój – wciąż jednak nie do końca potrafi otworzyć się na przyjaźń i liczy głównie na siebie. Tymczasem dwie dekady młodsza Maggie jest oddana swojej pracy i misji, w którą wierzy – ale targają nią wątpliwości, czy aby na pewno dla tej misji można poświęcić wszystko.

„Młodzi myślą, że starsi są głupi, ale starzy wiedzą, że to młodzi są głupi” – tak mawiała panna Marple. Bo przecież emeryci pojawiają się w powieściach kryminalnych od dawna; ostatnio na przykład dużą popularność zdobywa cykl „Czwartkowy Klub Zbrodni” Richarda Osmana, którego bohaterowie też udowadniają, że „emerytowany nie znaczy bezużyteczny”. Ba, Maggie i reszta Klubu Martini nie są nawet pierwszymi emerytowanymi szpiegami w popkulturze. (Pamiętacie film „Red”? Powieściowa Ingrid ma w sobie dużo z Victorii, postaci granej przez Helen Mirren). Większość autorów traktuje jednak tworzonych przez siebie starszych bohaterów z przymrużeniem oka. Owszem, są bystrzy, rozwiązują zagadki kryminalne, nierzadko dla innych nie do rozwiązania – ale to wszystko z humorem i lekkością. Gerritsen natomiast podchodzi do swoich bohaterów poważnie, podkreślając, że na emeryturze mogą być równie niebezpieczni jak dawniej – a może i bardziej, bo „podeszły wiek daje anonimowość, najskuteczniejsze przebranie”. Owszem, bolą ich kolana, nie przebiegną takiej trasy jak dawniej i do czytania zakładają okulary – ale ich umysły wciąż działają na najwyższych obrotach, a to najważniejsza broń.

Kilka miejsc w fabule „Wybrzeża szpiegów” obudziło moje wątpliwości. Czasami wydawało mi się, że Maggie (ta w młodszej wersji) postępuje nierozważnie – ale też skąd mam mieć pewność, jak zachowałby się w danej sytuacji szpieg? Dlatego czytałam tę historię z dużą przyjemnością. Widać w niej pisarskie doświadczenie, widać dojrzały styl. Tess Gerritsen stawia na prosty język i serwuje nam przemyślaną, nieprzegadaną opowieść (choć dla tych, którzy spodziewali się klasycznej powieści szpiegowskiej, chwilami może być nudno). Mam nadzieję, że kolejne spotkania z Klubem Martini okażą się równie interesujące.

Udostępnij