1922 wew Poznaniu

„Zaśpiewaj mi kołysankę” to już piąty tom cyklu poznańskich kryminałów retro z Antonim Fischerem.

Podobnie jak wielu autorów powieści tego gatunku  – na rodzimym podwórku chociażby Marek Krajewski czy Marcin Wroński – Ryszard Ćwirlej nie prowadzi swojego cyklu chronologicznie, Fischera poznawaliśmy więc w różnych okolicznościach międzywojnia. Tym razem więc trafiamy do stolicy Wielkopolski w roku 1922. Miasto dopiero od niedawna jest częścią Rzeczpospolitej, a polska policja wciąż się tworzy i dopasowuje do bieżących potrzeb. Podkomisarz Antoni Fischer jest już jednak dosyć znany i poważany. Kiedy więc ktoś zabija niemieckiego obywatela, sprawa trafia właśnie do niego. Ale podkomisarz zajmuje się czymś jeszcze. Bo kiedy prosi go o pomoc podopieczna, trzynastoletnia Greta, nie potrafi je odmówić. A niedawno zaginęła jej ośmioletnia koleżanka Zosia…

Obie sprawy, jak domyślamy się od samego początku, w jakiś sposób się połączą. Jak – tego oczywiście nie zdradzę. Ale wiadomo, że prawdziwy policjant żyje rytmem wyznaczanym przez tętno ulicy, a od pisania to są gryzipiórki i pisarze – mówi jeden z powieściowych policjantów. Nie siedzimy więc z bohaterami w papierach, lecz razem z Fischerem i jego podwładnymi wędrujemy w poszukiwaniu prawdy po poznańskich burdelach i złodziejskich melinach. Kryminalna zagadka to – jak zawsze w odsłonie retro – świetny pretekst do pokazania dawnego życia. Ryszard Ćwirlej oprowadza nas więc po Poznaniu roku pańskiego 1922. Z plastycznych opisów dowiadujemy się, jak mieszkali, w co się ubierali, co jedli i co pili poznaniacy na początku trzeciej dekady XX wieku. Widać, że autor z lubością dzieli się z czytelnikiem takimi – nomen omen – smaczkami, jak smak konkretnych gatunków piwa czy informacje o jego produkcji. A tak się nierzadko składa, że kiedy autor pisze o czymś z przyjemnością, to z równą przyjemnością się o tym czyta.

Do międzywojennego Poznania przenosi nas też język, mnóstwo tu bowiem wielkopolskiej gwary (na szczęście przypisy nieco ułatwiają sprawę czytelnikom z innych regionów). Ale to niejedyna cecha wyróżniająca styl pisarza. Choć Ćwirlej porusza trudne tematy, za punkt wyjścia biorąc smutną prawdę, że pieniądze i stanowiska pozwalają na wiele, często zbyt wiele, a bieda nigdy nie daje szczęścia, jest w jego książkach charakterystyczny humor. Nie każdemu taki jego rodzaj będzie odpowiadał, nie sposób jednak odmówić tej książce lekkości. Nie zmieniają tego nawet przejmujące obrazy biedy i zła; na mnie akurat największe wrażenie zrobiły dzieci, które muszą sobie radzić w różnych, niekiedy bardzo złych warunkach i z problemami, które złamałyby niejednego dorosłego.

Specyficzny styl i mocno zarysowane tło to coś, do czego Ryszard Ćwirlej przyzwyczaił swoich czytelników, czy to w powieściach z Fischerem, czy w kryminałach „neomilicyjnych”, które przyniosły mu grono wiernych czytelników. Ale jest jeszcze coś, co wyróżnia książki tego pisarza. Tym czymś są przedstawieni ze swadą bohaterowie. W tej akurat powieści najsłabiej wypada, paradoksalnie, sam Antoni Fischer – na tle innych postaci, choćby wywiadowcy Gila czy lokalnych złodziejaszków, jest, powiedzmy sobie szczerze, po prostu nudny. Może dlatego, że jest zbyt dobry? Owszem, zdarza mu się popełniać błędy, ma na swoim koncie trochę grzeszków – ale nadal jest w tym wszystkim bardzo porządny, poukładany. Inni tymczasem mają mnóstwo za uszami i wcale się tego nie wstydzą. A tacy właśnie bohaterowie budzą największą ciekawość.

Jeśli odrzeć tę powieść z warstwy retro, zostawiając jedynie kryminalny rdzeń, oczom czytelnika ukaże się historia chaotycznych śledztw prowadzonych przez ludzi rzucanych to tu, to tam, bez większego planu. Ale kostium historyczny zasłania ewentualne niedociągnięcia fabuły. „Zaśpiewaj mi kołysankę” jest więc świetną powieścią dla fanów retro, a już na pewno pozycją obowiązkową dla miłośników Poznania. I choć ja akurat wolę kryminały milicyjne Ryszarda Ćwirleja niż retro – wolę bowiem czytać o PRL-u niż o międzywojniu – obie epoki autor przedstawia z takim samym entuzjazmem. Gdyby tak były pisane podręczniki do historii, czytałoby się je z przyjemnością.

Udostępnij