Femme fatale

Z języka francuskiego – „kobieta fatalna”; archetypiczne określenie kobiety niegodziwej, przynoszącej mężczyźnie zgubę, amoralnej, zwodniczej i egoistycznej. F.f. nie zawaha się przed niczym, by zrealizować swe wizje i zamierzenia. Jej prototypy występowały m.in. u Sumerów (bogini Isztar) i w Biblii (Delilah, odpowiedzialna za upadek Samsona); w romantyzmie jej reprezentantem była kobieta-wampir (Carmilla),  poprzez swe konotacje z erotycznym kuszeniem, potem uproszczona przez popkulturę do stereotypu vampa. W sztuce f.f.  szczególnie są widoczne u Oscara Wilde’a i w malarstwie Gustawa Klimta.

W kinie noir f.f. stała się naczelną ikoną gatunku, spopularyzowaną przez kreację filmowych div, od wczesnych filmów pre-noir (Marlena Dietrich) po klasyczny okres lat 40.-50. (Rita Hayworth, Laureen Bacall), gdzie zawsze grała motor kryminalnych intryg. Agresywna budowa tej postaci była bardzo czytelnym atakiem na kobiecość pojmowaną w kategoriach żony i matki – była więc (jak cały fenomen czarnego kryminału, gdzie się zadomowiła) formą kontestacji (a przynajmniej sceptycyzmu) wobec zatęchłych, tradycyjnych norm społecznym. To, że w większości przypadków f.f. doprowadza mężczyznę do śmierci, jest symbolicznym pragnieniem wyrwania się spod męskiej dominacji.

Choć jednocześnie skrajna konwencjonalizacja f.f. (poprzez sprowadzania jej wizerunku i motywacji jedynie do seksualności) działała anty-feministycznie – noir uważano za kino stricte męskie, gdyż  w finale to zawsze mężczyzna był górą, i przywracał sytuację do ustalonego porządku (czytaj – patriarchalnego).

Najważniejsze kinowe kreacje f.f. tworzyły: Asta Nielsen, Greta Garbo , Marlena Dietrich, Mary Astor (Sokół maltański, 1941), Rita Hayworth (Gilda, 1946), Laureen Bacall (Wielki sen, 1946).

Udostępnij