Bajka i mrok, czyli fiński kryminał młodzieżowy

Z literaturą fińską zetknęłam się po raz pierwszy jako pięcioletnie dziecko za sprawą „Muminków” Tove Jansson. Uwielbiałam te książki, bo były zupełnie inne niż reszta bajek. Czułam, że to chyba nie do końca jest dla dzieci. Był tam mrok, smutek, melancholia, wyobcowanie, samotność i przyroda jako równoprawny, często groźny bohater. Te same motywy odnajduję obecnie w kryminałach fińskich autorów: Mattiego Rönki, Leeny Lehtoleinen i Mattiego Yrjänä Joensuu.

Skoro więc fińskie kryminały dotykają najmroczniejszych problemów, a bohaterowie fińskich książek dla dzieci są dręczeni różnymi obsesjami, nie było dla mnie zaskoczeniem, że w literaturze dla młodzieży również pojawiają się trudne tematy.

Powieść „Czerwone jak krew” zalicza się do literatury określanej mianem Young Adult, skierowanej do starszej młodzieży lub młodych dorosłych. Przyznam, że z tego typu dziełami właściwie nigdy nie miałam do czynienia, bo przeskoczyłam ten etap „zapychaczy” pomiędzy książkami dla dzieci a powieściami dla dorosłych. Moja znajomość literatury młodzieżowej ogranicza się w zasadzie do „Harry’ego Pottera”.

I może stąd moje mieszane uczucia co do powieści Simukki. Na plus na pewno mogę zaliczyć oniryczny i bajkowy klimat, przesiąknięty złowrogim mrokiem. Ponurą atmosferą powieść nie odstaje od obrazu Północy, jaki znamy z innych kryminałów skandynawskich. Pojawia się też podobna problematyka. Na przykład znany z kryminałów Rönki motyw „obcych” – Rosjan i Estończyków, prowadzących z Finami nielegalne interesy. Jest mafia, arcyłotr, różnego typu czarne charaktery, brudne (dosłownie) pieniądze, porwania, pościgi, przebieranki, trupy i przemoc. Ale właściwie nie ma tu prawdziwej zagadki kryminalnej. Mroczna tajemnica Lumikki również rozczarowuje.

Największym minusem jest dla mnie jednak sama Lumikki, która irytowała mnie przez niemal całą książkę, bo niestety obudziła skojarzenia z Mary Sue (pejoratywne określenie skrajnie wyidealizowanej kobiecej postaci literackiej). Lumikki pomimo swojego wyalienowania (bo wszyscy są głupi), byle jakiego ubrania (bo moda jest dla idiotek), pogardy dla pozostałych bohaterów, prawienia morałów, wścibstwa i różnych dziwactw i tak budzi ogólny zachwyt i respekt. Okazuje się niezwykle utalentowana w niemal każdej dziedzinie: świetnie biega, potrafi w sekundę przeistoczyć się z dziewczyny w chłopaka, umie się bić, hakować komputery i jest uzdolniona aktorsko. A do tego jest odważna i inteligentna, a po lekkiej metamorfozie również niezmiernie atrakcyjna.

Mnie przemądrzała Lumikki drażniła, ale jestem w stanie uwierzyć, że takiego typu bohaterki oczekują czytelnicy literatury młodzieżowej. Identyfikują się z nią, rozumieją jej zachowanie, chwalą spartańskie warunki, w których żyje, i akceptują zestaw siermiężnych gadżetów oraz nonszalancką garderobę. To jednak od dawna nie mój świat i nie moje problemy. Chętnie natomiast przeczytałabym jakiś „dorosły” kryminał Salli Simukki, która jest niemalże moją równolatką.

Gaja Grzegorzewska

Czerwone jak krew
Salla Simukka
Przekład: Sebastian Musielak
Wydawnictwo Ya!
Warszawa 2014

Udostępnij