Magia profilowania

Jeszcze nie tak dawno profiler był w Polsce traktowany trochę jak wróżbita. Najlepiej wiedzą o tym nieliczni psycholodzy, którzy zajmują się tą niewątpliwie trudną i niewdzięczną pracą w polskiej rzeczywistości. Wiedziała o tym także Katarzyna Bonda, która zawód profilera obłaskawiła dla szerszej publiczności. I chwała jej za to. Ci, którzy mieli przyjemność być na Międzynarodowym Festiwalu Kryminału we Wrocławiu w 2013 roku i wziąć udział w spotkaniu „Literaci kontra zawodowcy”, zdobyli trochę wiedzy na powyższy temat od Jana Gołębiowskiego, czyli – jak napisano w programie – „prawdziwego, żywego profilera”. Bo o pracy policyjnego psychologa najlepiej opowie przecież... policyjny psycholog. O czym możemy się przekonać, sięgając po książkę „Zbrodnia niedoskonała” Katarzyny Bondy i Bogdana Lacha, czyli znakomitej pisarki i dziennikarki oraz znanego policyjnego psychologa.

Książka zainteresuje zarówno miłośników prozy dokumentalnej, jak i wielbicieli powieści kryminalnych. Jest bowiem kopalnią wiedzy o pracy policyjnego psychologa. Czytelnik dowie się z niej, na czym polega profilowanie kryminalistyczne, jakie czynniki wpływają na profilowanie, w jaki sposób policyjny psycholog czerpie z kryminalistyki, kryminologii i wiktymologii. Katarzyna Bonda przedstawia też krótką historię profilowania na świecie. Za prekursora profilowania uważany jest amerykański psychiatra James Brussel. Dwaj agenci specjalni FBI Douglas i Ressler już w 1978 roku stworzyli Program Profilowania Psychologicznego. Natomiast profesor Dawid Center z Uniwersytetu w Liverpoolu wymyślił kwestionariusz używany w centralnej bazie danych behawioralnych Pytia4, z którego korzysta policja w USA, badając zachowania sprawców przestępstw. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku powstał w Stanach Zjednoczonych system komputerowy ułatwiający profilowanie. Dowiemy się też o działającym w Unii Europejskiej programie VICLAS.

Chociaż znajdziemy w tej książce mnóstwo informacji, nie znaczy to wcale, że jest najeżona terminologią i trudna do przebrnięcia. Nic bardziej mylnego. Książka jest interesująca nie tylko ze względu na treść, ale również formę. Otrzymujemy porcję rzetelnej informacji, aby następnie przejść do konkretnych przykładów. Wszystkie sprawy, o których mowa w tekście, są autentyczne. Pogrupowane ze względu na motyw działania sprawców: emocjonalny, seksualny, urojeniowy, rabunkowy, z poczucia krzywdy. Jest też coś dla czytelników dociekliwych, lubiących sprawdzać samych siebie: Katarzyna Bonda opowiada historię kryminalną, proponując czytelnikowi jej rozwiązanie za pomocą metod, jakimi posługuje się zawodowy profiler. Koniec książki przynosi rozwiązanie tej zagadki kryminalnej, wcześniej jednak mamy okazję poczytać o przestępstwach, do których dochodziło w różnych okresach, o ich ofiarach i sprawcach, a przede wszystkim o tym, w jaki sposób zostały one rozwiązane przy zastosowaniu metod profilowania. Za najważniejszy aspekt charakterystyki sprawców uważa się proces motywacyjny – profiler stara się ustalić, z jakiego środowiska pochodzi sprawca, określa jego cechy psychofizyczne, nakreśla mapy mentalne. Śledząc konkretne sprawy, dowiadujemy się wiele nie tylko o metodach śledczych, ale i o naturze ludzkiej. W jaki sposób przestępca wybiera swoje ofiary? Wszak na pozór różnią się one między sobą pod każdym względem: wyglądu, zachowań, przyzwyczajeń. A jednak profiler, analizując ślady, dokumenty i zeznania świadków, potrafi nakreślić portret psychologiczny zarówno ofiary, jak i sprawcy. Psycholog bada miejsce przestępstwa na swój sposób, sprawdza rzeczy, których nie znajdzie w dokumentacji śledczej, bowiem nie są one potrzebne w bezpośrednim procesie udowadniania dokonania czynu przestępczego.

Książka Katarzyny Bondy i Bogdana Lacha jest świetną lekturą, dostarcza wiedzy i pobudza ciekawość. Czytelnicy, którzy będą chcieli wiedzieć więcej, mogą sięgnąć po lekturę stricte specjalistyczną, bowiem Bogdan Lach wydał książkę „Profilowanie kryminalistyczne”. Obecnie trwa jej dodruk, z czego można wnioskować, jak duże jest zainteresowanie tematyką i jak Katarzyna Bonda i Bogdan Lach trafili swoją pracą w dziesiątkę.

Grażyna B. Groyecka

 

Zbrodnia niedoskonała
Katarzyna Bonda, Bogdan Lach
Wydawnictwo Muza S.A.
Wydanie II
Warszawa 2015

 

Recenzje książek Katarzyny Bondy: "Polskie morderczynie", "Florystka", "Pochłaniacz"

Udostępnij